Misava leyi Fambaka Emahlweni hi Ximoya
Tani hiyin’wana mintlawa ya ndzhavuko e Afrika, vutomi bya maNdebele byi taleriwe hi misava leyi fambaka emahlweni hi ximoya, leswi swingana nhlohletelo lowukulu swinene hambi kuri eka swilo swintsongo swinene eka vutomi bya siku na siku. Mavabyi na badi, rihanyo lerinene xikan’we na mikateko swivoniwa tani hi mbuyelo waku nghenelela ka misava ya ximoya, kumbe nhlohletelo wokarhi wa munhu loyi avaka eka mburisano na misava yoleyo.
Lavo hetelela hivona va horisaka lava tirhelaka makumu, kumbe valoyi lava loyaka. Valehansi (abezimu), vanhu vankoka swinene eka misava ya ximoya, vana ku komba ntsakelo wo hlayisa vatlhela vava na jelazi, leswilavaka kuva kutshama varikarhi vatsakisiwa hiku tlhava xiharhi kumbe xifuwo.
Ku tsandzeka ku landzelela leswivuriwaka hi nawu xikan’we na mamendlelo, kuya hilaha swilaviwaka hivale hansi, swivikiwa kuva swona swivangelaka badi. Kutlhela kutshembiwa leswaku vasirhelela lava hanyaka leswaku vanga hlangani na makhombo hikuva vaku lemukisa emilorhweni, xikan’we naku nyika matimba eka malulamiselo ya murhi kusuka eka mitsembyana xikan’we na mimirhi yin’wana. Valehansi i masungulo ya lahau horisiwa ka ndzhavuko kunga tala kona.
Matimba yaku tshemba valehansi xikan’we nakuva gandzela swinyike maNdebele kuyisa emahlweni ndzhavuko wa vona, leswi swinga endla leswaku vakota kutama vahari na vutitivisi bya vona exikarhi ka mintlawa ya svaakelani va matimba nakutala, xikan’we nale xikarhi ka kuvaviseka lokukulu ka nyimpi kukatsa na kuhangalaka ka rixaka kusuka laha va tumbulukaka kona.
Translated by Ike Ngobeni