Bateleur Eagle
Muxaka lowu wa ngama wutiveka ngopfu hi tinyoka. Vito ra xona ra xinghezi risukela eka xifurwa leringe 'tightrope-walker'. Vito leri ringava rihlawuriwe hikokwalaho ka mahanyelo ya xona loko xiri emoyeni.
Xivumbeko
Ngama leri rina tisiva ta ntima dzwii ritlhela riva na muhlovo wo basa ehansi ka tipapa, xikandza xo tshuka na milenge na nomo wa ntima. Arifani na swinwana swihadyana, lera xisati rikule kuhundza ra xinuna hi xiyimo. Muhlovo wa nwana wakona wa lembe rinwe wuva wuri buraweni wo dzwihala. Loko se riheta malembe manharhu muhlovo wusungula ku cinca wuya eka muhlovo wa lerikulu kunga ra ntima na ko basa kuya eka mpunwa. Swinga tlhela swiritekela 8 wamalembe kuva rifikelela muhlovo wa lerikulu. Ngama rina tipiku to leha na xipesu xokoma leswaku milenge yita hundza xipesu loko riri eku haheni. Ngama rina matihlo ya buraweni lawa yanga rhandzeriwa hi tisiva totshuka. kuva swita fambelana na milenge ya rona iyo tshuka kufana na xikandza. Le makumu ka tipapa ta lera xisati ika buraweni kasi letinga laha ndzeni nyana tisiva ita mpunwa.
Swakudya
Ngama riteka kwalomu ka 8-9 wa tiawara hi siku rilavana naswakudya. Swakudya swarona swikatsa mixaka yinwani ya timhunti, makondli, swinyenyani, tinyoka, minkolombyani na swinwani swa swihadyani leswintsongo.
Kutswalana
Lera xisati rita tswala tandza rin'we exisakeni lexi endliweke ensinyeni lowukulu lowu tisaka nsirhelelo. Manana wa kona ubyamela tandza leri kuringana 52- 59 wamasiku, se ritlhotlhoriwa kuhuma xikukwani. Endzhaku ka 110 wamasiku xikukwani lexi xita suka exisakeni kambe xaha ta tama xikuma swakudya kusuka eka vatswari va xona kuringana masiku ya 100. Kova ntsena ti % timbirhi ta vana leti kotaka kufikelela vukulu bya swona.
Mahanyelo
Mangama yatala kuhanya yari mambirhi vutomi hinkwabyo no tshama exisakeni xin'we kuringana malembe lawa yotala. Leringa roxe ritala kuvonaka ekusuhi swinene na xisaka. Loko riri roxe ari kholeriwi hilawa yanga eka nkarhi wo tswalana naswona ari pfuneti ku endla xisaka. Ngama ritala kuvoniwa rir ekuhaheni hi xipidi leswi kunga ndlela ya rona yo hlota swakudya. Ringa famba mpfhuka wo fika 300 miles kumbe 8 wa tiawara hi siku ririkarhi ri lavana na swakudya. Kuya hileswi rifambaka ndzhawu yoleha hi siku, nhlayo ya wona ya kanganyisa swinene ngopfu ngopfu laha sub-Saharan region ya Afrika, kambe nhlayo yawona ya hunguteka swinene. Kuna nkombiso wokarhi lowu swinyenyani leswi swirhandzaka kuwu endla emoyeni laha switlhelaka swibananisa tipapa ta swona lero na munhu angaswitwa ari empfhukeni wale kule swinen. Leswi swiendliwa switlhela switlhandlekeriwa hi mpfumawulo wokarhi naswona swirhandza no landzelela dyambu.
Vutshamo
Ngama rikumeka eka tindhawu totala ta Afrika Dzonga ngopfu ngopfu edzongeni wa mananga ya Sahara laha kunga hava ndhawu yo tlhuma. Ritsakela swinene laha kunga pfuleka kasi kuna nhlayo yintsongo haleno Dzongeni wa Afrika.
Laha xikumekaka kona
Ngama rikumeka hinkwako laha Afrika Dzonga. Ritsakela misinya na swihlahla swa Savanna.
Vito ra xi Latin
Terathopius ecaudatus.
