Tshamaiso ya Naha ya Richtersveld

Naha e Kgutlisang

©Nigel J Dennis

Ho ya fihla Richtersveld, seteishene sa poso sa Kuboes se ne se okametse ke Moruti ya molemo Hein, wa Kereke ya Rhenish. Baahi ba ne ba entswe ka ma Nama Khoikhoi, ma Bushmen ba bang le malapa a mabedi a Baster (a neng a tsejwa e le Bastare). Tlhaloso ena e ne e laolwa ke Groot Raad (lekgotla le phahameng), le neng le entswe ke baemedi ba kgethilweng ke sechaba le ba eteletsweng ke moruti wa barumuwa.
Tlaleho ya mehleng ya kajeno e re 'baahi ba Richtersfeld ba bala malapa a 47 feela, a nang le meya e 380, hoo e ka bang bohle ba leng ma Hottentot, le Paul Links, mora wa mofumahadi Captain Paul Links, e le moeta-pele wa bona; Dihlahiswa tsa bona tse nang le dipere tse ka bang 50, dikgomo tse nyane tse 560, le dinku le dipoli tse 3 200. Ba bangata ba bona ba futsanehile haholo, mme ke tshaba hore ba boemong bo ikgethang.'

Groot Raad

Groot Raad lebetswe ditabeng tsa letsatsi le letsatsi le le leng la motse. Tsena di ne di kenyeletsa 'tlhokomelo ya taelo, ho rarolla diqabang le ho fana ka bodulo le ditokelo tsa ho fula'. Leha ho le jwalo, tsamaiso ena e ne e se ntle le bahlahlobisisi ba yona mme Mecha ya Dikopano tsa Mission le Communal Reserves Act e qobeditse ho arohanngwa ha ba boholong le ba bodumedi, ho nkela baromuwa sebaka se nang le boeletsi ba naha kapa ba boholong.
Meedi e tobileng ya seteishene sena sa bo-ramaiso (mme, ka sebele, ditsi tse ngata tsa boemedi Afrika Borwa) di ne di sa hlaloswe hantle. Leha ho le jwalo, dilemong tsa bo 1890, batho ba Richtersveld ba ile ba batla ho hlaka tabeng ena ha naha ya bona e ntse e sebediswa ke makgotla a sa tshwaneng a bokolone. Ka mora moo ba ile ba hlalosa sebaka sa hoo e batlang e le dihekthere tse 700 000 (dihekthere tse 600 000) e le setsi sa bona se tlwaelehileng sa ho jala mme ba kopa tekete ya molao ya mosebetsi ho tiisa ditokelo tsa bona. Empa Monghadi S. Melvill, Motlatsi wa Bobedi wa Motlatsi-Mothusi, o ne a ena le maikutlo a mang.
Tlalehong ya hae ho Paramente 'mabapi le dinaha tse nang le matswallwa a itseng mekgatlong e meng ya boromuwa le dibakeng tse ding Namaqualand', Mevill o ile a bolela hore tlaleho ya mobu e ne e le kgolo haholo. O ile a etsa tlhahiso ya ho fokotsa naha ho ya ho dihekthere tse 385 600 tse ntle ho naha e ntle haholo lebopong la Orange hammoho le lebanta la lewatle, le ka sebediswang bakeng sa temo kapa ho tshwasa ditlhapi. Ketsahalong eo, ho ne ho se letho le etswang ka ditlhahiso tsena, mme ha ho tekete ya mosebetsi e fanweng hobane batho ba ne ba nkwa ba le boemong bo sa tlwaelehang ba ho itlhokomela.
Ho sa tsotellehe sebaka se mahareng sa molao, mapolasi a 5 lebopong la lewatle a hirisitswe ho balemi ba makgowa ka 1904. Ka 1919, sehwai se bitswang Cloete se bile se leka ho bolela hore Richtersveld yohle ke ya hae, e leng se ileng sa etsa hore Rev. Hein a re hore 'Richtersveld ke ya Sechaba, ha ho motho ya ka e tsebang'. Jwale, ha feberu ya daemane e hlasela dilemong tsa bo 1920, mobu o potolohileng molomo wa Orange River o ne o hirilwe ho ba lebelang, le hoja sena le sona e ne e le karolo ya naha ya kgale ya Richtersveld.

Translated by Bongani Matabane