Tsela ya ho Lekanyetsa Tekanyo ya Kgolo ya Bitlhapi

©Henk Stander

Sekgahla sa kgolo ya ditlhapi ka mekgwa ya ho lema metsing a hlwekileng (aquaculture) e lokela ho shebelwa ho pholletsa le nako. Phetoho leha e le efe ka tekanyo ya tekanyetso e ka lebellwang e ka bontsha ho fepa mathata, boleng bo bobe ba metsi kapa mafu ditshitiso tse bakwang ke batho kapa diphoofolo di ka boela tsa baka kgatello ya kelello mme tsa etsa hore ho be le keketseho e fokolang, ho hlalosa mookamedi wa theknoloji Henk Stander wa Metsiasetso: Lefapha la dipholo tsa diphoofolo, Univesithing ya Stellenbosch.

Palo ya ho eketseha e ka lekanyetswa ka sampole ya diteko. Mehlala ya diteko ke ho tloswa ha ditlhapi tse tswang ho letamo (kapa tankeng) ho hlahloba kgolo ya bona le boemo ba bophelo bo botle. Ka mora ho e shebella, ditlhapi di kgutlisetswa metsing. Mehlala ya diteko bakeng sa ho lekanya lebelo la kgolo le yona ke monyetla o motle wa ho hlahloba boemo bohle ba ditlhapi. O tla kgona ho hlahloba maqeba, mabala, diphetoho tsa mmala, ho kgaola ditlolo kapa bofofu.
O se ke wa halefa. Ntlha ya pele, ela hloko hore na ho na le dintho tse sa tlwaelehang hakae ebe o ikopanye le basebetsi ba theknoloji ho thusa. Tlaleha leha e le efe ya maemo ana ho netefatsa hore o potlakela ho arabela.
Tshebetso ya ho tsamaisa teko ya sekgahla ho lekanya tsamaiso ya kgolo e bontshwa ka tlase:

Ke Eng e Hlokehang ho Lekanya Tekanyo ya Kgolo?

Ho fumana bukana moo oka ngolang
Tekanyo (0 - 100 kg)
Ditene tsa dithole tse ntsho (50 - 80 a etsang dilitara)
Ho sireletsa ditlhapi ho thibela baphonyohi
Tekano ya hobekga
Thuso ya bonyane bathusi ba babedi

Ke Hobaneng ha o ka Hlola Tekanyetso ya Kgolo?

Fumana tlhapi ya ditlhapi (o se ke wa fepa) dihora tse 24 pele ho sampole
Mohlala o mong o le mong ka nako. Ho tsamaisa ditlhapi hammoho ka butle-butle ho etsa letlowa le lekaneng ka botebo ba 1 - 2 m.
Ka nako eo, arola kgwele ka ho hula thapo ka tlasa sekoti e le hore boholo ba ditlhapi bo qabeletswe ka lehlakoreng moo sampole e tla etswa teng. O se ke wa lahlela dijo ho hohela ditlhapi. Sena se tla fana ka boitsebiso bo sa nepahalang e le hore tlhapi e kgolo le e matla ka ho fetisisa e tla finyella dijo pele.
Beha tekanyo le morumo hodima letlowa la tshireletso ho thibela ditlhapi tse hlahelang letlowa kapa toro e welang ka letamong. Tlatsa terama ka metsi le sebaka ka tekanyo. Etsa tekanyo.
Tshwasa tlhapi ka kabang boima ba dikhilograma tse 10 bakeng sa ditlhapi tse boima ba 150 - 500 g ka nngwe le dikhilograma tse 20 tsa ditlhapi tse boima ba 500 - 1000 g.
Ngola boima ba ditlhapi tafoleng. (Sheba leqephe la 1).
Lokolla tlhapi ka tanka/tanka ka ho bala butle-butle ditlhapi. Dumella batho ba babedi ba sebetsanang ka sekupu, ba bale le ho tiisa ka mora moo. Haeba dinomoro di sa kopane, hlokomoloha mohlala ebe o phetahetseng.
Ho bohlokwa ho ngola boima ba ditlhapi ka mokgwa o nepahetseng le ho bala ka mokgwa o nepahetseng ho fumana boima ba mmele bo ka tsheptjwang. Pheta tshebetso ya sampole le dikgwerekgwere/ditanka tse ding ho fihlela hoo e ka bang karolo ya 5 lekgolong ka nomoro ya palo ya ditlhapi e nkilwe.
Kamehla tshwara ditlhapi ka hloko le ka bonolo. Ditlhapi di hatiswa ka motsotso o mong le o mong di tswa metsing. Qetella samplole kapele kamoo ho ka kgonehang mme o theole matlowa ho tebileng ya pele e le hore ditlhapi di ka sesa ka bolokolohi matlong a kwaletsweng.

Palo ya Boemo ba Boima ba Ditlhapi le Bohlokwa Bohle ba Litlhapi

Boemo bo bongata ke boima ba ditshebeletso tsohle tsa ditlhapi ka tanka. Bala tekanyo ya boima ba phaposi ya ditlhapi ka ho etsa se latelang:
Eketsa ditekanyo tsa disebediswa tsohle ho fumana boima bo feletseng. Ebe o arola boima ba mmele ka palo ya ditlhapi e balwang.
Ho ya ka tafole ka hodimo, boima ba tlhapi ke 483 g = 50.73 kg ÷ 105.
(50,73 kg = 50 730 g).
Bala palo ya dimela tse ngata ka ho eketsa boima ba tlhapi e nang le palo ya ditlhapi tse kenteng. Mohlala: 483 g x 3 390 ditlhapi ka hokong = 1 637 kg (0,483 kg x 3 390 = 1 637 kg).

Fumana Tlhaloso ya Phepo Bakeng la 'Phaello ya phepo' (FCR)

Ke palo ya dihlopha tse fepang phoofolo e sebedisetswang ho hlahisa sekoti se le seng sa sehlahiswa mohlala. kg ya dijo tse sebediswang ho hlahisa dikhilokgrama e 1 ya nama. FCR ke tekanyo ya bohlokwa ya ho ahlola mokgwa wa moruo wa phoofolo. Ho bala FCR ho tla thusa mohomi wa ditlhapi a ahlole lenaneo la hae la phepo le ho bona kamoo ditlhapi tsa hae di leng boima kateng.
Hlahloba ditekanyetso tsa phetoho ya ho fepa ka kgwedi le kgwedi.
Bala palo ya FCR ka ho arola phaello ya boima ba tlhaho ya tlhapi ho tloha sampoleng ya ho qetela ka tshebediso ya dijo bakeng sa nako eo. Ka mohlala, haeba sampole ya ho qetela ya boima e ne e le ka 31 Hlakubele mme sampoleng ya mmele ya morao tjena ke ka la 30 Mmesa, nako ya ho fepa e ne e le matsatsi a 29 le dijo tse dikete tse 350 tse sebediswang.
Phaello ya boima:
Biomass ka 31 Hlakola e ne e le 1 330 dikhilokgrama mme ka la 30 Mmesa e ne e le 1 637 dikhilokgrama, kahoo leruo le ne le le 307 dikhilokgrama (1 637 kg - 1 330 kg = 307 kg) Bona tafoleng e ka hodimo.

FCR:
Ho bala FCR, arola boima ba ho fepa ka phaello ya boima.
Dijo tsa dikhilokgrama tse 350 ÷ 307 kg ya ditlhapi = 1,14
E bolela hore dijo tse 1,14 dikhilokgrama di ne di hlokahala ho hlahisa 1 kg ya boima ba ditlhapi.
Kahoo FCR ke 1: 1,14

FCR e ka fapana mme e itshetlehile ka mefuta ya ditlhapi, mofuta wa phepo, boleng ba metsi le ho fumaneha ha dijo tsa tlhaho. Hape, FCR e molemo haholo bakeng sa ditlhapi tse nyenyane ho feta bakeng sa ditlhapi tse kgolo tsa mefuta e tshwanang sebakeng se le seng.
Hopola: ka tlase FCR, dijo di ntlafatswa haholo ke ditlhapi tsa hao.
Ka mohlala, FCR ya 1:1,2 e ntle mme FCR ya 1:2,5 e futsanehile.

Bapisa diphetho le sekgahla sa tlhahiso ya ho latela lenaneo la phepo. Hlahloba le ho fetola tsamaiso haeba kgolo ya sebele e ka tlaase ho 5% ho feta tekanyo ya kgolo e lebelletseng.

Translated by Sebongile Sonopo