Ditšhitišo tše di hlolwago ke batho goba diphoofolo le tšona di ka hlola kgatelelo ya maikutlo gomme ya fetela ka kgolong ye diegago, go hlaloša Henk Stander molaodimogolo wa setegeniki wa Aquaculture: Department of Animal Sciences, Stellenbosch University.
Kelo ya kgolo e ka dirwa ka go dira diteko. Go dira kgetho ya diteko ke go tloša dihlapi go tšwa ka letamong (goba tankeng) go lekola maemo a kgolo le maphelo a tšona. Ka morago ga ditekolo, dihlapi di bušetšwa ka meetseng.
Go dira kgetho ya diteko ke go kgonthiša kelo ya kgolo gape ke sebaka sa makgonthe go lekola maemo ka kakaretšo a dihlapi. O tla kgona go lekola ge eba go ba gona ga dintho, dipatso, diphetogo tša mmala, maphego a segilwego goba bofofu.
O se tlole pele molodi o lela. Sa mathomo, kgonthiša sekgoba sa go se loke gomme o ikgokantšhe le bašomi ba thekgo ba setegeniki go thuša. Bega maemo a mangwe le a mangwe ya mabaka a go netefatša phetolo ya semeetseng.
Tshepedišo ya go sepediša teko ya go fapana go ela go sepela ga kgolo e bontšhwa mo tlase.
Seo se Nyakegago go dira Kelo ya Kgolo?
Pukana ya go ngwalela dinoutsuKelo (0 - 100 kg)
Ditšhelo tša matlakala tše diso (50 – 80 ya dilitara)
Lokwa la polokego la dihlapi go thibela go tšhaba
Lokwa la go olela
Thušo ya bonyane ba bathuši ba babedi
Go Lekanywa Bjang Kelo ya Kgolo?
Bolaiša dihlapi tlala (o se di fe dijo) diiri tše 24 pele ga go dira diteko.Dira sešupo ka hokong e tee ka nako. Sepediša dihlapi mmogo ga nnyane ka go dira lokwa la hoko go sa be botebong bja 1-2m.
Go tloga fao, aroganya hoko ka go gago lenti go kgabaganya ka fase ga hoko gore bontšhi bja dihlapi di swarege ka thoko mo kgetho ya diteko e tlo dirwago. O seke wa lahlela furu go goketša dihlapi. Se se tla hlagiša tshedimošo ye e sa lokago bjalo ka ge e le gore hlapi ye kgolo go feta le go ba maatla go feta e tla fihla furung la mathomo.
Bea sekala le toromo ka lokweng la polokego go thibela gore hlapi ye e ka tlolago ka ntle ga lekowa goba toromo ya wela ka letamong. Tlatša toromo ka meetse gomme wa e bea sekaleng. Bea sekala go lefela. Olela hlapi go ya ka toromong go ya ka boima bja 10kg ya dihlapi tša go kala 150-500g ye nngwe le ye nngwe le 20kg ya hlapi ye e kalago 500-1000g.
Ngwala boima bja hlapi ka lenaneong. (Lebelela Lenaneo la 1).
Lokolla ya dihlapi ka hokong/tanka ka go nanya o bala dihlapi. Dumelela bobedi ba batho bao ba swarago toromo, go bala le go tiišetša ka morago ga moo. Ge e le gore dinomoro ga di sepelelane, ikgathološe dikgetho gomme o bušeletše.
Go bohlokwa kudu go ngwala boima bja dihlapi ka nepagalo le go dira go bala ka nepagalo go hwetša boima bjo bo botegago bja palogare ya mmele. Boeletša tshepedišo ya go kgetha ka dihoko/ditanka tše dingwe go fihla ge e kaba diphesente tše 5 tša dihlapi ka palo ya setšhaba e kgethilwego.
Ka mehla go swara dihlapi ka kelohloko le bonono. Dihlapi di gateletšwe maikutlo motsotswana o mongwe le o mongwe di le go ka ntle ga meetse. Fetša khetho ka pela ka moo go kgonegago gomme o theošetše lokwa fase go ya botebong bja setlogo gore dihlapi di kgone go thuma ka go lokologa ka dihokong.
Go bala Palogare ya Boima bja Dihlapi le Palomoka ya Boima bja Tlhago
Palomoka ya boima bja tlhago ke palomoka ya boima bja dihlapi ka moka ka hokong goba ka tankeng. Bala palogare ya boima bja hoko ya dihlapi ka go dira tše di latelago:Hlakantšha boima ka moka bja tše di kgethilwego go hwetša palomoka ya boima. Go tloga fao, arola palomoka ya boima ka palomoka ya palo ya dihlapi tše di badilwego.
Go ya ka lenaneo la ka godimo, palogare ya boima bja hlapi ke 483g = 50.73kg ÷ 105.
(50.73kg = 50 730g).
Bala palomoka ya boima bja tlhago ke go atiša palogare ya boima bja hlapi ka palo ya dihlapi ka hokong. Mohlala: 483g x 3 390 ya dihlapi ka hokong = 1 637kg (0,483kg x 3 390 = 1 637kg).
Bala Kelo ya Phetošetšo ya Furu
‘Phetošetšo ya furu ya’ (FCR) ke palo ya diyuniti tša go fepa phoofolo e šomišago go tšweletša setšweletšwa sa yuniti go fa mohlala, kg ye tee ya furu ye e šomišwago go tšweletša kg e tee ya nama. FCR ka tekanetšo e bohlokwa ya tšhomo ya tša ikonomi ya phoofolo. Go bala FCR go tla thuša balemirui wa dihlapi go ahlola lenaneo la gagwe la go fepa le go bona ka moo dihlapi di hwetšago boima.Sekaseka, dikelo tša phetosetšo ya furu kgwedi ka kgwedi.
Bala FCR ka go arola boima bja tlhago bjoo hlapi e bo hweditšego go tloga kgetho ya mafelelo ya furu ya tšhomišo ya nako yeo. Go fa mohlala, ge e le gore boima bja mafelelo bja kgetho ka di 31 Hlakola le kgtetho ya ga bjale ya boima e ka ba ka 30 Moranang, nako ya tšona ya phepo e be e le matšatši a 29 le furu ya 350kg e be e šomišitšwe.
Boima bjo bo hwetšwago:
Boima bja tlhago go tloga ka di 31 Hlakola e be e le 1 330kg le ka la 30 Moranang e be e le 1 637kg, ka fao boima bjo bo hweditšwego e be e le 307kg (1 637kg - 1 330kg = 307 kg) Lebelela lenaneo la ka godimo.
FCR:
Go bala FCR, arola boima bja furu ka boima bjo bo hweditšwego.
350kg ya furu ÷ 307kg ya dihlapi = 1,14
Se se ra gore 1,14kg ya furu e be e nyakega go tšweletša kg e tee ya boima bja dihlapi.
Ke gore FCR ke 1:1,14
FCR e ka fapana gomme e ya ka mohuta wa diphedi tša hlapi, mohuta wa furu, boleng bja meetse le go hwetšagala ga dijo tša tlhago. Gape, FCR e kaone kudu go feta ka dihlaping tše di nnyane go feta ka dihlaping tše kgolo tša ehuta ya diphedi tša go swana ka tikologo ya go swana.
Elelwa: ge FCR e le fase, furu e kaone e a šomišwa ke hlapi ya gago.
Go fa mohlala, FCR ya 1:1,2 ke ye kaone gomme FCR ya 1:2,5 ke ye fokolago.
Bapiša diphetho le legoro la kgolo le le šišinywago go ya ka lenaneo la phepo. Nyakišiša le go beakanya taolo ya kgonthe ya go gola ya go feta 5% go ba fase ga kgolo ye e lebeletšwego.
Translated by Lawrence Ndou