Mefuta e meng ya Dikolobe

Kolbroek

©Jens-Birger Gielbelmann of Zenzele Farm

The Kolbroek is an indigenous South African breed that looks as if it is wearing spotted pants.

Kolbroek ke moloko wa Afrika Borwa. Ho na le dithuto tse fapa-fapaneng mabapi le hore na di simolohile hokae le kamoo di fumaneng lebitso la lona kateng, le leng le bitswa ponahalo e hlakileng ya mofuta oo ho tloha ho lentswe la Seafrikanse "Kolbroek" le ka fetolelwang ka "boya bo mabala" ka Senyesemane.
Mefuta ena e metle bakeng sa tlhahiso ya ntle, kaha e thata, e nolofala, e matla haholo ebile e kgona ho phela ka ho honyenyane haholo. Ho latela buka ya David Visser, Modern Pig Production, di tla ja hoo e batlang e le ntho e jewang, ebang ke ditholwana tse weleng serapeng sa difate tsa ditholwana, ditshila tsa meroho tse tswang kichineng kapa dihlahiswa tsa dijalo tse tswang serapeng. Matlalo a tsona a lefifi a boetse a di nolofalletsa hore di se ke tsa cheswa ke letsatsi ha ho bapiswa le mebala e mesweu.
Tse tshehadi di na le boiketlo le ho etsa bo mme ba molemo. Di na le mekgwa e metle haholo, di hlahisa madinyane a sa tshwaneng pakeng tsa dikolobe tse 6 ho isa ho tse 9. Ditsela tse nang le mefuta e mengata jwaloka Duroc le Large White di hlahisa bana ba nang le ditekanyetso tse ntlafetseng tsa kgolo, phetoho ya phepo le boleng ba nama le lefu. Mefuta ya Kolbroek ka boyona ha e batle haholo mmarakeng ka lebaka la ditshwaneleho tsa nama le kgethollo, empa ho bonahala eka ho na le keketseho e fokolang ya tlhokahalo ho tloha mekgweng e tlwaelehileng, e diehang le marakeng o sa lefellweng.

Piètrain

©Liezel Grobler, SA Stud Book

The Piètrain are primarily crossed with other breeds to improve meat yield.

Mofuta ona o mosweu o boholo bo lekaneng o hlahile motseng wa Piètrain, Belgium. O na le maoto a mokgutshwanyane ho feta mefuta e mengata mme e boloka kahare le e pharaletseng ka morao. Moriri o mokgubedu ha o na ho ruruha haholo jwaloka mefuta e meng e metsho kapa e metheba a matsho e hlahisitsweng.
Di Pietrains tsa pele di ile tsa kenngwa Afrika Borwa ka 1997. Dikolobe tsena di na le mesifa hantle mme di loketse ho sebediswa bakeng sa ho ikatisa ha di le dikgwedi tse robedi. Di sebediswa haholo-holo mefuteng e meng ya ho ntlafatsa chai. Hangata, ha ho ntse ho ena le tse ngata, hangata bo mme ba futsanehile.

Large Black

©Liezel Grobler

There are hardly any purebred Large Black pigs still available.

Large Black ke kolobe e botsho hohle e kgolo ho feta ka ditsebe tse kwahetsweng tse qalileng ho tloha ho kolobe ya kgale ya Senyesemane e ileng ya thehwa dilemong tsa makgolo a 16th le 17th. E ile ya kenngwa ka lekgetlo la pele Afrika Borwa hoo e ka bang ka 1910 mme e ne e le mefuta e tummeng ka ho fetisisa naheng ho fihlela mefuta e meholo e mesweu e fumaneha. Ha ho bonahale eka ditshebetso tse hlwekileng di ntse di fumaneha naheng.
Mefuta e meholo bakeng sa ho hlahisa ka ntle, kaha e thata, e bonolo ebile e metle haholo. E boetse e tlaseha kotsing ya ho cheswa ke letsatsi, ho feta dikolobe tse tshweu. Tse tshehadi di na le bokgoni bo bongata, bo boholo, bo etsang hore bo mme ba nang le bokgoni bo botle ba ho bokella mme ba kgone ho hlahisa madinyane a lekaneng ho tloha dijong tse bonolo.
Ho theosa le dilemo, nama e nyedisitswe ka lebaka la mmala o motsho le letlalo le letsho, le etsang hore e tshwane le peo e ntseng e ntsho, e boetse e etsa hore e se ke ya ratwa ke bakonni. Dihlahiswa tsa mmaraka o ikhethang e meholo ya Large Black le ho tshela ha tsona di ka nna tsa eba teng, haholo-holo mekgweng ya setso, e diehang kapa dimmaraka tse sa lefellweng.

Hampshire

The Hampshire has lost favour because of it carrying a gene that negatively affects meat quality.

Hampshire e tswa ho mefuta ya kgale ya Senyesemane. Ke kolobe e ntsho e nang le letlalo le lesweu le moriri o pota-potileng mahetleng mme ka dinako tse ding di fetela ka hara maoto a ka pele. Molala wa mofuta ona o motelele ho feta wa mefuta e meng e mengata ya kgwebo.
Mefuta ena e ne e kenngwa ka lekgetlo la pele Afrika Borwa dilemong tsa bo 1980 ho etsa hore ho be le mefuta e mecha ya ho phalla. Ha di sa ntse di fumanwa mapolasing a mangata United States, mefuta ya dinaha ha e amohelehe dinaheng tsa Europe, Canada esita le Afrika Borwa ka lebaka la mmala o mosesaane wa letlalo mme e na le diphatsa tsa lefutso tse nang le tshusumetso e mpe ho boleng ba nama.

Translated by Bongani Matabane