Nguluvhe nnzhi dza u Fuwa

Kolbroek

©Jens-Birger Gielbelmann of Zenzele Farm
The Kolbroek is an indigenous South African breed that looks as if it is wearing spotted pants.
Kolbroek vhubvo hayo ndi Afrika Tshipembe. Dzi ngudzo dzo yaho nga u fhambana dzina zwine dza amba nga ha dzina, na uri dzo wana hani heḽi dzina, zwine dzina ḽa vha ḽi tshi khou amba tshithu tshine tsha vha uri tsho vhonala ubva kha dzina ḽa tshivhuri ḽine ḽa ri “Kolbroek” unga zwiisa kha tshiisimane wa ri “zwithu zwo vhonalaho”.
Tshaka hedzi ndi dza vhuḓi kha u bveledzwa ha nga nnḓa,sa vhunga dzi tshi khou konḓa, dza vha dzo leluwa, dzine dza kona u ḓi palela zwiḽiwa na u kona u tshila nga zwithu zwiṱuku. Uya nga ha bugu ya David Visser’s, Modern Pig Production, dzi ya kona u ḽa tshinwe na tshinwe tshine tsha vha uri tshi hone nga tshenetsho tshifhinga, hunga vha mitshelo ine yo wa tsimuni, malwaṱwa a miroho kana zwimela zwine zwa vha zwi tshi khou bva ngadeni. Dzi na muvhala une wa vha uri wo swifhala zwine zwa thusa na kha uri dzi sa swe nga ḓuvha ufhira tshaka dzine dza vha dzi tshena.

Dzi ya kona na u vha mme wavhuḓi. Dzi ya kona u vha na vhana vhane vha swika 6 uya kha 9. Dzi ṱangana na tshaka dzine dza nga Duroc na khulwane tshena dzi ya kona u hula zwavhuḓi, dza kona u ita na ṋama ya vhuḓi. Ṋama ya hone i yoṱhe a i tou ṱoḓea vhukuma maragani nga ṱhaluso ya ṋama na usa tshimbila ha hone, fhedzi dzi vhonala dzi tshi hula na u ṱoḓea kha zwa sialala. Ndi zwiḽiwa zwine zwa tshimbila nga zwiṱuku na u kona u ḓi palela.

The Piètrain

©Liezel Grobler, SA Stud Book
The Piètrain are primarily crossed with other breeds to improve meat yield.
Hei ina tshivhumbeo tshine tsha vha uri tshi vhukati ndi tshaka dzine dza vha uri ndi tshena na mavhala ane avha matsu ibva kha kusi kwa Piètrain, Belgium. Ina milenzhe mipfufhi u fhira tshaka nnzhi na hone yo hula nnṱha ya vha na milenzhe mipfufhi ya hulesa i tshi ḓa murahu. Ya vha na mavhudzi matsu fhedzi ha tou nga a dzinwe nntsu kana black spotted breeds.
Dza u tou thoma dzo ḓiswa kha ḽa Afrika Tshipembe nga 1997. Dzina misipha ine ya vha uri yo khwaṱha nahone dzi ya vha dzo lugela u ḽiwa dzina minwedzi ya malo dzi ya shumiswa dzi tshi khou itela u khwinisa ṋama uri i ḓale. Dzi ya balelwa u ṱhogomela vhana.

The Large Black

©Liezel Grobler
There are hardly any purebred Large Black pigs still available.
Ndi nguluvhe ine ya vha ntsu muvhii woṱhe ya vha khulwane na nḓevhe khulu dzo panguwaho dzine dza bva kha ḽa Old English Hog dzo tumbulwaho nga centuary ya vhu 16th na17th. Yo thoma u ḓiswa kha ḽa Afrika Tshipembe nga 1910. Dza vha dzone dzine dza ḓivhea vhukuma u swika hu tshi dzhena tshena. Huna khonadzeo dza uri dza vhukuma- kuma dzi nga vha dzi si tsheho kha ḽa Afrika Tshipembe.
Hedzi tshaka ndi dza vhuḓi kha u bveledza nga nnḓa, ngauri dzi ya konḓa, dza leluwa dza kona u ḓi palela zwiḽiwa. Na dzone dzi ya konḓa uri dzi swe nga ḓuvha u fhira tshaka dzine dza vha dzi tshena. Hedzi tshaka ya tsadi iya kona u ṱhogomela vhana fhedzi dzi ya balelwa u mamisa dzi ya kona na uvha na vhana vhaṋa vha vha vha vhuḓi.
Lwa minwaha, ṋama ya hone yo mbo ḓiima nga mulandu wa muvhala wa yo mutsu, zwine zwa sia u tshi kona u vhona muvhala kha ṋama, zwo ita uri isa ḓivhee na baconers. Niche maraga wa Large Blacks fhedzi zwa u ṱanganisa zwi nga shuma, nga maanḓa kha zwa sialala, ndi zwiḽiwa zwine zwa sa tshimbile.

The Hampshire

©Joy Schoenberger
The Hampshire has lost favour because of it carrying a gene that negatively affects meat quality.
Ibva kha old English breeds. Ndi nguluvhe ntsu dzine dza vha na lukanda lutshena na mavhudzi o monaho na mahaḓa tshinwe tshifhinga aya swika na kha milenzhe. Mutsinga wa holwu lushaka ndi mulapfu u fhira wa dzinwe dzine dza vha uri dzi ya rengiswa.
Tshaka hedzi dzo thoma uḓa kha ḽa Afrika Tshipembe nga 1980 ya vha tshaka ya vhuḓi ya u shuma yo ṱangana na dzinwe. Naho i tshi kha ḓi wanala kha mabulasi manzhi kha ḽa United States, tshaka hei a i tsha funiwa kha mashango a European countries, Canada na Afrika Tshipembe nga mulandu wa lukanda lwayo lutsu na u fara zwithu zwine zwa sa vhe zwavhuḓi kha ṋama.