Ho Nkwa ha Dikokwanahloko Bakeng sa Bonyenyane ba di Kolobe tsa Balemi

© National Pork Board and the Pork Checkoff. Des Moines, IA USA.

Boitshwaro bo Botle Ke Eng?

Ho nkwa ke mocheso ke mehato wa melao wa ho thibela ho kenngwa ha malwetse polasing le ho ata ha malwetse kapa dikokwana-hloko ka polasing.

Malwetse a Tebileng a Dikolobe

Malwetse a tshwaetsanang le dikokwana-hloko tse ngata di ka ata ka potlako ho tloha kolobeng ho ya dikolobe le dikolobe ho ya diphoofolong tse ding. Phofo ya dikolobe tsa Afrika (ASF) le lefu la maoto le molomo (FMD) ke mehlala ya malwetse a senyang dikolobe, tse ka bakang tahlehelo e kgolo. Afrika Borwa e na le dikokwana-hloko tsena ka bobedi dihlahiswa tsa rona tsa naha, tse bakang kotsi e kgolo marakeng a kantle ho naha. Sena se ne se tla ba bobebe haeba lefapha la bongaka baka le leano ka ho boloka taolo e matla hodima dikarolo tsohle tsa moruo wa dikolobe bakeng la dipolasi.
Ho na le melao wa Bophelo wa ditlhapi o hlokang beng ba diphoofolo hore ba tlalehe palo e sa tlwaelehang ya hoshwa ha mehlape ya bona ho ya lefapheng la hao la dipatlisiso tsa naha.

Dikokwnahloko tsa Dikolobe Dika Tshwaetsana Jwang?

©National Pork Board and the Pork Checkoff. Des Moines, IA USA.
Mafu a tshwaetsanang ho tloha diphoofolong ho ya ho diphoofolo ka ditsela tse sa tshwaneng, empa boholo-holo ke ho kopana haufi kapa ho silafala ha tikoloho. Malwetse le dikokwana-hloko di ka boela tsa hasana ka dijo kapa matlo a bodulo. Empa maemong a mangata ke ka ho kopana le diphoofolo tse kulang kapa tse shweleng, letshollo kapa ho kgohlela, ho senya, ho arolelana karolo e le nngwe ya mobu kapa metsi kapa dijo tse nang le tshwaetso. Ka dinako tse ding malwetse a ka fetiswa dibakeng tse hole kapa dinaheng ka ho romela nama le diphoofolo tse phelang.
Remember that infections and parasites will nearly always come from other pigs, people, shoes, feed, vehicles and pests.
Hopola hore tshwaetso le dikokwana-hloko di tla dula di tswa dikolobe tse ding, batho, dieta, phepo, dikoloi le dintho tse senyang dijalo.
Dikokwana-hloko tse ding di phela nako e telele ho feta tse ding, tse ding di senyeha ke mocheso, hatsedingdisa tshwaetsane, dikokonyana tse bolayang dikokonyana kapa di omisa empa hangata di hloka ho hlwekisa kgafetsa le nako (matsatsi a seng makae) ho sebetsa.

Kamoo o ka Bopang Tshebetso ya Mofuta wa Boiphediso?

©Glenneis Kriel
Katleho ya tsamaiso ya tshwaetso ya mokokotlo e na le balemi ba dikolobe ba utloisisang hore dikolobe tsa bona di ke ke tsa tshwaetswa haeba di le hole le diphoofolo tse ding tsa dikolobe. Ho tshwanela dikokwana-hloko dikgutlong tsa dikolobe di ka sebediswa ka ditsela tse latelang:

Ho haha terata.
Tlosa thepa ya hao ka mokgwa o sireletsehileng e le hore dikolobe tsa hao di se ke tsa tswa kapa dikolobe tse ding sebakeng seo se ke keng sa kena. Haeba dikolobe tsa hao di bolokilwe mohahong, etsa bonnete ba hore ditshila tsa metsi a tswang dihlahiswa tsa dikolobe di hlwekiswa ka hare ho thepa. Sebedisa manyolo a kolobe le dibethe bakeng sa hodenyeha, ka hara terata ya polasing ya hao.
Tseba moo dikolobe tsa hao di tswang.
O se ke wa kenyelletsa dikolobe tse ncha mohlapeng wa hao ho tswa mehloding e sa tsejweng le baqapelli. Esita le haeba di sa tlise malwetse a kotsi le dikokwana-hloko le bona, ho na le monyetla o motle wa hore mathata a bona a tlwaelehileng a dikolobe a fapane le a hao. Botsa setsebi sa bophelo ba hao sa naha kapa setsebi sa bophelo bo botle ba diphoofolo (AHT) bakeng sa tlhahisoleseding.

Tlosa batho hole le dikolobe tsa hao.
Sena se kenyelletsa baahelani, baeti, barekisi, bareki, bahlahlobisisi, bahlahlobi le ba boholong pusong. Mang kapa mang ya nang le mabaka a utlwahalang a ho ba polasing le ho tloha polasing le polasing o lokela ho fuwa di aparo le dieta tse lahlehang (dieta tsa polasitiki di le bonolo ebile di theko e tlaase) ha di kena polasing. Tsena di tlameha ho lahlelwa, ka mora hore di sebeliswe polasing. Batho ba bangata ba ka tsamaisa kgwebo ya bona sebakeng seo.
Dikoloi tse sebelisetswang ho kenya dikolobe, ho fepa diphadiswa kapa ho disebediswa tse ding di ka etsa jwalo ka heke e fapaneng teroneng. Tsela ena ya ho tsamaisa e lokela ho ba ya bolelele bo nepahetseng bakeng sa koloi e kopanelwang le sehlopha sa dikolobe ka hare.

Dijo le Meriana Bakeng sa Dikolobe

©Courtesy of National Pork Board and the Pork Checkoff.
Dikolobe di na le takatso e kgolo mme ha di fane ka seo di se jang, empa di tla phela hantle mme di hole ka potlako haeba di feptjwa dijo tse nepahetseng tsa dikolobe tse lekaneng ho tloha kgwebong kapa kgwebong ya bonyane halofo ya tsona.
Ha borapolasi ba dikolobe ba batla ho fepa 'swill' (dijo tse setseng, dijo tsa kichineng le dijo tse fetang 'pele ho feta letsatsi'), jwale melao e hloka hore 'swill' e phehilwe metsotso e 60 pele e fepa dikolobe. Ha ho phomolo ya diphoofolo kapa dikhgoho tse lokelang ho feptjwa.

Ho na le meriana le diente tse fetohileng karolo ya mokgwa o tlwaelehileng wa ho boloka dikolobe mme di ka ba le phello e ntle ho tlhahiso le bophelo bo botle. Tsena di atisa hoba theko e boima mme tse ding di hloka temello ya bongaka ho tswa ho setsebi sa bongaka sa dipatlisiso se nang le tsebo e ntle ya mohlape wa hao.

O ka Fumana kae Boitsebiso bo Bobebe Bakeng sa Polokelo?

Tlhahiso leseding bakeng la dikolobe e fumanahala ka nako tsohle ka ditshebeletso tsa bongaka ba diphoofolo, Pig Veterinary Society, mokgatlo wa SA Pork Producers (SAPPO) hammoho le ditshebeletso tsa temo profinseng ka nngwe.
Lemoha ka kopo:
Boitsebiso ke ba merero ya thuto le boitsebiso feela mme e ka nna ya se ke ya nkwa e le keletso ya bongaka. Boitsebiso ha bo reretswe ho nkela keletso ya bongaka kapa phekolo e fanwang ke ngaka ya hao.

Translated by Sibongile Sonopo