Oryx

© Karl Svendsen

Ligama

Oryx noma Gemsbok (Oryx gazella)

Introduction

Ka hodima tse ding tsa leloka la matsa di Oryx ditletse moya wa lehwatata la Namibia. E lapeng ka hare ha dibaka tse tlase ha letsatsi le chesang e sireletswa ke difate tse fokolang tsa moutlwa.
Ke boleng ba lehwatateng, e hahehile jwaloka pere ya polo, e na le matla a hlollang le mamello, empa e matlafatswa feela ke joang ba lehoatata.
Ha dingwa metsi a nooang e sebedisa mehato mmalwa ho fokotsa ditlhoko tsa yona tsa metsi, haholo holo ho dumella mocheso wa mmele wa yona hore a tsohe ho tloaelehileng wa 35,7 °C ho isa ho 45 °C (113°F) ka nako eo e sebedisa mouwane ho fokola ha metsi ka potlako ka ho heme le ho fufulelwa.
E boetse e lebisa tlhokomelo morotong wa yona le ho monya mongobo hohle moo ho kgonehang.

Kudla Kwayo

Ema gemsbok ivama kudla kakhulu emacembe layinika emandla, tjani netibhidvo. Ngesikhatsi sesomiso adla timbale letomile aphindze adle emacembe lasetulu etihlahleni. Kungetelela tindlela temanti ema gemsbok agubha titjalo letinemanti bese adla lihwabhu le tsama.

Kwakhiwa/Kwentiwa

Noma igemsbok ingenaso sikhatsi lesingiso sekuhlanganiswa. Kuvame kutalwa linye litfole emvakwekumitfwa tinyanga letiyimfica. Kuhlangana kwenteka emkhatsini walamasikati lasalungele kuhlangana newesilisa lanemandla akulendzawo yato.

Kutiphatsa Kwayo

Umhlambi waletinsikati, lekufaka tinkhabi letite indzawo, natifuna kudla tihamba emkhatsini wetindzawo tetinkhabi letinemandla. Kuvikela kucabana tinkhabi letite indzawo tiyalalela kuhlushwa tinkhabi tendzawo.
Kwenta kwaletilwane kungetwa ngemandla kanye nemanti lavikelekile. Kushisa lokwenteka ekuhambeni kwelilanga lama Oryx alala emitfuntini yetihlahla. Lapho kute khona umtfunti tisebentisana tona todvwa kusebentisa imitimba yato sikhashana elangeni.
Tinkhabi letihlala ngayinye ajwayelekile futsi atiwa ngekubulala emabhubesi lahlaselako ngekuwahlaba ngaletimphondvo tato leticinile.

Indzawo Yawo

Acolela indzawo leyomile kakhulu lesendzaweni levulekile lenetjani, kepha tingasebentisa tindzawo letifana neNamib rocky, sand dunes ase Hlandzeni lase Namib kanye nelihlandze lase Kalahari.

Lapho Atfolwa Khona

Ema gemsbok atfolwa etindzaweni letinengi letinetindzawo tetilwane la Ningizimu Afrika futsi tetfulwe ngemphumelelo etindzaweni lapho take tahlala khona taphindze tasuswa.

Batingeli

Emabhubesi, Tingwe, emaCheetahs, emaHyena emabala kanye neTinja Tesiganga titingela lama Gemsbok bese ematfole ikakhulu asheshe abambeke, ayabaleka ngelizinga leliphakeme lekubuawa kwawo.

Kutiveta Kwayo

Yinyamatane lenkhulu lebonakala ngemabala lamnyama nemidvwebo lemhlophe ebusweni nasemilenteni, emalayini lamnyama eceleni kwebuso nangephambili kwebuso kanye nemsila lomudze lomnyama.
Tinkhabi tikala 1.2m emahlombe bese atfole imass lengu 240kg. Totimbili tinkhabi kanye netinkhomo kunetimphondvo. Timphondvo talendvuna timfisha kantsi takhekile futsi tibanti kunetimphondvo talensikati.

Luhla Lolutsetfwe

Leligama litsetfwe ku European Chamois futsi lihumusha si Dutch kuya ku Afrikaans. Timphondvo te Gemsbok tincama futsi ticijile tiphindze tatiwe kutsi tiyagwaza futsi tibulala batingeli lebebazama kuhlasela letingayinye.