Ematsemba Esintfu ebaNtwana

Ematsemba Emibhalo Noma Etintfo

©Dr Peter Magubane

Ku maNtwana, litulu akusiyo indlela yekwenyama yekuvusetela. Phindze kuyindlela yentalo yakamoya futsi luphawu lolushoko kutsi indalo ne mmango kunekuthula. Kute uciniseke kutsi lenchubeko lepholile yendlela yemhlaba, imisebenti yekwakha litulu ibanjwa ngemnyaka.

Ngaphambi kwalomcimbi lelitulu licelwa ngendlela yenyoni yemubane (tladi). Ngalokubanti kutsenjwa kutsi yinyoni lenkhulu yase Kapa, lena nyoni yatiwa ngaletinsiba tayo letibovu, mhlophe na mnyama. Kutsenjwa kutsi lenyoni yemubane ibambeke ngentfo lebitwa ilehadima, luphondvo lwenkunzi loluhlotjiswe kutsi limelele inyoni lena bovu, mhlophe namnyama wetindingilizi.

Le lehadima isetjentiswa kakhulu/lokwecile titfunywa letindvuna naletinsikati (ngaka noma mapale) kucela litulu lokutociniseka kutsi intalo yekuvusetela yendzawo kanye nemmango. Lama Ntwana anekuphambatisa ngaletintfo tentalo. Njengekutsi, lelibala lelibovu litsatfwa njengeluphawu lwekwenta kukhula noma kukhokha bantfwana kanye nengoti.

Umubane utsatfwa njengentfo letophatamisa kwentela kuhlanganisa indalo yentalo yemphilo. Kufana, nebesifazane, lababhekene nekwenta kukhula kwendzawo kanye nekubanesibeletho, baphindze batsatfwe njengebantfu labayinkinga ngekukhulwa kwemmango.

Lokungabinesiciniseko noma kungabata kuphakanyiswa budlelwane emkhatsini wesifazane kanye netinkhomo. Kokubili kubukwa nge phindze kume endzaweni yalomunye. Kokubili yindlela yetintfo tentalo futsi kokubili kumelele kumisana kabi emandleni ekwakhiwa. Kufana nekutsi, besifazane labasesikhatsini abakavumeleki kubalapho kunetinkhomo khona.

Sizatfu saloku kungukutsi, uma lowo wesifazane lovaliwe kungena esibayeni, intfo lefanako itowelela kulenkhomo. Besifazane batsatfwa njengekutsi ‘baphephile’ ngemuva kwekungasayi esikhatsini, nasebasuse tonkhe tintfo tebuhlalu etinkhalweni tabo, ngaphandle kwalelibhande leliphinki lelibangaphansi. Umangabe phinki atsatfwa njengentfo lemelele kuhlangana kwabovu namhlophe, lelibala lichaza telicansi na, ngekukhombisa, butsakatsaka lobusimanga.

Loku kubona kutsi lamaNtwana akha tincenye letincane, ikakhulu kungabi nesiciniseko, budlelwane phakatsi kwemibala letsite, tintfo kanye nemibhalo lebalulekile ngekuphila endzaweni lenemimangaliso netintfo letibonakalako. Imibala ihlangene nesimo sekushisa kanye nalesipholile, kuhloba nengoti, lekusebenta kunika lamaNtwana ngelulwimi lwemibhalo lesita kwakha umhlaba lovame kucatjangwa kutsi awukahlakaniphi, awumukelani nangendlela yesimo lesisitako sonkhe sikhatsi ngesimo sekugucuka noma kunyakata.

Translated by Phindile Malotana