Diporofeto tša Ntsikana
Mathosa a Kapa Bohlabela ba be ba le setšhaba sa mathomo sa Nguni bao ba bego ba kopana le bahlotletša baYuropa, balemi, barekiši, baruti, mašole le balaodi bja bokoloniale mo kelong ya godimo kudu go tloga ka ngwagakgoglo wa 18 go tšwela pele.
Batho ba go fapana ba setšo ba be ba swanetše go ba le khuetšo ye kgolo go setšo sa Cape Nguni setšo, bao ba sa bonagalago go fihla le lehono. Ntsikana, moporofeta yo tumilego wa Mothosa yo a hlokofetšego ka 1821, e be e le mo rokwa wa Moruti Joseph Williams wa London missionary Society.
Le ge e le gore o be a sa rutega, Ntsikana o hlamile difela, tšeo di sa opelwago le lehono mo Diphuthegong tša Bakristo. Godimo ga moo, o dirile diporofeto tše makatša, tša temošo ya bohlokwa bjo bogolo bja mašoba a dikonope (tšhelete) a bolela gape ka dinoga tša go ‘tliša mollo' (diterene) tšeo di tla sepelago ka mo nageng.
Go fetogela go Bokreste go feleleditše ka tlhabollo ya karoganyo ye kgolo ya setšhaba sa Cape Nguni, yeo e fetilego go fihla go 1950s, magareng ga ‘Sekolo’ sa batho le dingaka tše ‘Hubedu’. Sekolo sa batho seo se bego se rata Bokreste le thuto ya Bodikela, e be e le ditšweletšwa tša maikemišetšo kua dikolong.
Setšo sa Cape Nguni
Batho ba Cape Nguni batho ba be ba huetšwa ke Yuropa, kudukudu setšo sa go bolela sekgowa, bjalo ka ge se tsentšhetšwe ka lentšu le mediro ya missionaries tša Yuropa. Batho ba ‘Sekolo’ ba amogetše mokgwa wa go apara le ditšweletšego tša setšo tšeo di beilwe go ya ka kereke le sekolo.
Dingaka tša setšo di be di hlalošwa bjalo ka ‘Hubedu’ ka lebaka la ditiro tša bona tša go tlola letsopa le hubedu mo difahlegong le mmeleng ya bona. Go bile le ganetšo ya bobedi bja kereke le thuto ya Bodikela thuto bjalo ka tsebišo ya dinaga tša ka ntle, dingaka tša setšo di tšwetše pele go phetha meletlo ya le digalagala tša badimo.
Batho ba go bolela Sethosa lehono ke Bakhriste. Le dikgoši le dingaka tša setšo (dingaka le dihlare tsa setšo) ke badumedi gannyane goba bakriste. Le ge go le bjalo, Bokreste ba MaXhosa ba oketšega ba dumelela gape badimo le meletlo ya setšo go ketekwa.
Ka go le lengwe, dikgabišo tšeo di šupago diroko tša setšo ka bokgoni, kudukudu ka ngwagakgolo wa 20, ke setšweletšwa tša setšo, kudukudu ditiroatla tša basadi tšeo di tsebišitšwe ke Yuropa ebile ke di temana tša kgwebo go tšwa gona: galase ya mmala ya dipheta, yeo e bego e hwetšagala magareng a ngwagakgolo wa 19.
Translated by Lebogang Sewela