Combating Tlhaelo ya Vitamine A
Tlhaelo ya Vitamine (VAD) ke bothata bja maphelo mo Afrika Borwa. Dinyakišišo tša bjale di bontšha gore phesente ya go lekana le 43.6 ya bana ba ngwaga o tee goba mengwaga ye metlhano le phesente ya 27 ya basadi ka nako ya pelego ya bana ba tshwenya ke VAD.Vitamine A e bohlokwa ponagalong go lwatšha souta. (Go lwatšha malwetši). Tlhaelo ya Vitamine A e baka ke go seje dijo tša Vitamine A, tša go ba le makhura kudu.
Go ja di provitamin A, tša merogo bjalo ka Potata e Serolwana ke leano le le bose, le le tšweletšago pele ke Agricultural Research Council (ARC) go fokotša tlhaelo ye. Potata e Serolwana ke sejo se mohola go fepa kua dikolong.
Potata e Serolwana - Bjalo ka Phepo le Sebjalo sa go Gola Bonolo
Potata ke mothopo o botse wa mafolofolo mola gape e na le kelo Vitamine C gape ya go lekana gape e tlaleletša Vitamine B le Diminerale bjalo ka magnesium, zinc and iron dijong. E fa diprovitamin A tše ntši ka sebopego sa beta-carotene. Dibeta-carotene tše ntši di beetšwe nako ya go bediša gomme mohola wa Potata e Serolwana go kaonafatša seemo sa Vitamine A, Medical Research Council ya Afrika Borwa e hlatsela ka se. Sebjalo se, se šomišitšwe sekaleng se se golo sa provitamin. Namolo ya Mozambique le Uganda ka katlego.ARC e hlamile mehuta ya Potata e Serolwana ka tatso e bose le puno ya godimo le phopholego ya go oma ya go ba le beta-carotene e ntši. Mehuta ya BOPHELO e na le medu ya go lekane le 7700 µg/100 g (or 640 µg/100 g) retinol activity tša go lekana (RAE). Seripa sa go lekana le 100 g sa go bela sa Potata e Serolwana ye, se fa dinyakwa kamoka tša dijo. Sehlopha sa mengwaga ye mengwe le ye mengwe e kgona go holega.
Production Practices
Sebjalo se seboka go lehlwa gomme se, se ama sehla sa go bjala.Lefelo
Serame sa magareng
Serame se se boima
Tlhokego ya Serame
Pula
Dikgwedi tša go Bjala
Magareng a Oktobere go fihla ka Desemere
Magareng a Nofemere go fihla mathomong a Desemere
Agostose go fihla ka Matšhe
Nofemere go fihla ka Desemere
Balemi ba ka šomiša staggered planting go oketša hwetšagalo gare ga ngwaga ka go bjala kgwedi yengwe le yengwe go thoma ka kgwedi ya Oktobere go fihla ka Janaware gore puno e thome ka Feberware go fihla ka Agostose ya ngwaga yo tlago. Dipotata di hloma ke go kgaolwa, botelele ba go lekana le disentimetara tše 20-30, di bjalwe mobung ka mahuto a mararo goba nne. Sekgoba sag are ga molokoloko se ka ba 0,75 – 1 m ka sekgoba sa magareng sa go lekana le disentimetara tše 25 – 30.
Go eletšwa gore go bjala go dirwe mo ntlheng ka ge e oketša puno ye e nyakegago kudu, ka tshenyego e nnyane ya dipotata ka nako ya puno. O leme dipotata morago ga dikgwedi tše 4½ (mafelo a borutho) go fihlile dikgwedi tše hlano (Mafelo a boso ke bjo bo lekanetšego) morago ga go bjala. Ditšweletšwa tše mmalwa di ka ba ditšhipisi, todi le doughnuts.
Hwetšagalo ya Ditlabakelo tša go Bjala
Mašaledi a phatlalatšwa go tšwa serapeng sa potata (Vine Growers Association) (SPVGA) a tla ka gare ga mokotla, (large orders tše kgolo) goba ngata (small orders). ARC e fa dirapa tša go tšweletša mašaledi a mothopo wa go hlola malwetši, go netefatša gore tšhemo e sepedišwa gabotse gore e se hwetše malwetši le dikhukhwane, gore tšweletšo ya mašaledi e tše phetšego gabotse, tša boleng bjo botse.Dirapa di swanetše go obamela tekanyetšo tša tšweletšo. Bahlankedi bja ARC ba lekola ditšhemo pele mašaledi a phatlalatšwa. Mašaledi a mantši a ARC cultivars e mfsa a ka hwetšagala go thoma ka Agostose go fihla ka Aprele.
Translated by Lebogang Sewela