O ka Etela Richtersveld Neng

Potšišo ya Dimilione tša Didolara

©David Fleminger
Se, bagwera ba ka, ke potšišo ya dimilione tša didolara. Gomme ga se ye bonolo go e araba.
Sa mathomo, go na le matšoba a ngwaga ka moka. Dimama tša go thunya selemo (go swana le di-crassula) oketša bonnyane bja mmala mo nakong ya dikgwedi tša go fiša go tloga ka Dibatsela go fihla ka Dibokwana. Dijiofaete le digwere tše dintšhi (go swana le lapa di-Amaryli) di thunya ka ge dithempheretšha di thoma go tonya, ka mafelelong a seruthwane-mathomong a marega. Lili ya Candelabra yeo e nago le monkgo, Brunsvigia bosmaniae, e bea pontšho ye mafolofolo ye e kgethegilego, e thunya dibeke tše tharo morago ga dipula tše maatla di ka Hlakola-Moranang (le ge se se sa diragale ngwaga wo mongwe le wo mongwe). Go tloga fao, ka marega, bontši bja diphedi tša sekgopha bo thoma go thunya.
Tiragalo ye kgolo, le ge go le bjalo, e thoma ge maemo a boso a thoma go ba borutho ka morago ga marega-mathomo a seruthwana. Ka fao, go bolela ka kakaretšo, letšoba le le tumilego la seruthwana le hlagelela magareng ga mathomong a Phato le magareng a Lewedi, e fa goba go tšea dibekeng tše mmalwa ka mahlakoreng ka moka. Bogareng go ya mafelelong a Phato ka tlwaelo e tšewa bjalo ka sehla sa godimo, eupša go na le diphapano tše mmalwa tše di swanetšego go akanywa.

Pula ye Ntšhi, Pontšho ye e Kaone

©Jacques Marais
Sa mathomo, go na le mehuta ya go fapana ya matšoba a lešopka, go akaretšwa tša ngwaga ka ngwaga (go swana le di-daisie), di-vygie (di-mesemb), tša ngwagangwaga, di-geophyte le mašokošokwane, ao a phaphašago ka seruthwana. Diphedi tše di fapanego di na le maboo a a fapanago gomme di tla thunya le go hwa ka dinako tše di fapanago ka sehleng.
Sa bobedi, o swanetše go hwetša ge dipula tša marega di nelego. Matšoba a tla thoma go thunya kgwedi goba tše pedi ka morago ga dipula tše kgolo, gomme tše di ka dirgala ka dinako tše di fapanago dikarolong tša go fapana tša selete. Maatla a pula a sepelelana thwii le go thunya – pula ye ntšhi, pontšho ye kaone.
Go tloga fao, o swanetše go ipotšiša, o ko kae? Matšoba a na le go thunya bjalo ka ge dithempheretšha di thoma go namelela. Ka tlwaelo oketšego ye e diragala la mathomo ka mafelong a mabopo le ka lebowa, pele ga go sepelela ka tsela ya pele go kgabaganya bokagare bja Namaqualand. Bogodimo le bona bo kgathago tema, ka ge o le go godimo, go tla tonya gomme go thunya go tla thoma ka morago. Go ya ka botelele bja Dithaba tša Kamieskroons di ka nna le dipontšho tša matšoba le ka morago ga nako ka Diphalane.

Beeletša Pele ga Nako

Gape o swanetše go akanya ka ditiragalo tša go sa tsebalege tša boso ka seruthwana. Ge e le gore go na le go tšwa ka potlako ga marega a go tonya go ya go seruthwana sa go fiša, matšoba tla hwa ka lebelo. Ge e le gore, le ge go le bjalo, dithemperetšha tša seruthana ke tša fase, ka bošego a a tonyago, matšoba a tla bo gona nako ye telele go feta. Maemo a tikologo ke ntlha ye nngwe ye e maatla, diphefo tša go fiša tša dithaba di foka go ya fase ga dithaba di ka phumula phelammogo ka matšoba ka moka bošego bjo bo tee, ka fao o swanetše go dula o hlokometše.
Ka fao, go ya ka fao o le go gona le mohuta wa letšoba o o nyakago go o bona, sehla se ka thoma ka pela ka bogare bja Mosegamane gomme la tšwela pele go fihla mafelelong a Lewedi. Phato ke kgetho ye e bolokegilego, kudukudu ka Nieuwoudtville le Springbok. Le ge go le bjalo, go na le bothata. O ka se kgone go leta go fihla matšoba a thoma go thunya gomme wa tsena ka sefatanageng sa gago wa kitimela Namaqualand.
Se ke ka lebaka la gore, nakong ya sehla sa matšoba, selete ka moka se ba se beeleditšwe dikgwedi pele ga nako. Ke lemogile se kla bonna ge ke fihla ka Vanrhynsdorp ke sa beeletša madulo pele, ka hwetša gore dihotele ka moka, dintlo tša baeti le mafelo a kampo a be a tletše, gomme ke bolela gore ka botlalo go tlala kudu. Toropo ya kgauswi ya Vredendal le Nieuwoudtville le tšona di be tletše go feta. Ke karolo ya maikutlo a a mabe go ikhwetša o tlabegile mo toropong eo o sa e tsebego, bošego, go dira megala ya go hlobaetša go tšwa seteišene sa petrole, fela go tseba gore ga go na le phapoši efe goba efe ka di-inning, ka tefelo efe goba efe.
Mafelelong ke otletše go ya Klawer (bokgole bja 20km) ka fihla ka beeletša phapoši ya mafelelo ka ntlong ya baeti yeo e bego, go fihla malobanyana sekolo sa polaseng. Ka ge ke dutše ka fa jimming yeo e fetoletšwego, ke ja dijo tša ka tša go fihlola, ke lemogile gore e be e le botlatla go nagana gore nka no hlagelela mo sehleng sa godimo k ano iutshepelela ka phapošing ya hotele. Eupša ke tšere thekgo ntlheng ya lebaka la gore ke be ke dirile phošo ka legatong la ka.

Maeto a a Rulagantšwego

Lebaka le lengwe la tlhokego ya madulo ke dihlopha tša maeto. O ba bona gongwe le gongwe; dipese tše di kgolo di thotha diketekete tša batšofadi go ba kgabagantšha Namaqualand mo masolong a matšoba. Hotele ka Vanrhynsdorp e be e tletše bona, ka moka ga bona ba be ba apere ditlankana tša leina di theilwe godimo ga disutu tša go iketla ka bothakga bjo bo swanelago le matšoba a digwagwa; meno a magolo moriri o mogolo di phatshima seetšeng. E be e tloga e le gore sa go makatša go ema fale ka ge ba tletše bogogela baeng, ba bolela ka go thakgala le banggae ba bona ba go tuma ba tsela ya go ya pafeteng.
Bjale o se ke wa nkgwetša bobe. Go batho ba bantši, maeto a a rulagantšwego e ka ba tsela ye kaone ya go fihlelela Namaqualand le matšoba a yona, gomme nna ke mang oo a ka gwahlafatša boipshino bja bona? Maeto a go neela tšhireletšo, tlhokomelo le boiketlo. Se e ka ba so go lota tšhelete kudu.

Translated by Lawrence Ndou