Go Godiša Pearl Millet
Pearl millet, e tšweletšago kudu mo Afrika Borwa, go bonolo go e godiša e bile ga e hlasele ke disenyi le malwetši go swana le mabele, lefela goba mabele a mangwe. Dipeu tše nnyane di swanetše go bjalwa ka Oktoboro go fihla Nofemere ge maemo a dumela, di tla tšweletša ka morago ga matšatši a mahlano days. Pearl millet e mela medu ya ka fase kudu yeo e ka fihlelago mo llaga tša mmu tše di be di le gona go tšwa go pšalo ya go feta.
Diteko mo southeastern United States di laeditše gore pearl millet e ka diriša phepo ye e kgobokeditšwego ka fase ga mafelo a medu go tšwa go dibjalo tša pšalo ya go feta. Ka ntle le bokgoni ba yona ba go lwantšha komelelo, e hloka pula ka sehla sa yona sa go mela eupša e huetšwa ke meetse a a fetišago mo nakong ya go khukhuša ga yona. E dira gabotse mo mmung wo monnyane, mmu wa pH ya fase ga 4,5 - 5,5 le mmu wa maemo a godimo ka aluminiamo, eupša ga e kgone go kgotlelela a khošego ya meetse mo mabung wa letsopa. E dita gabotse ka monontšho le go diriša phetošopšalo le monawa. Dinawa tša go swana le dierekisi tša "cowpeas" di bea naetrotšene mo mmung.
Poelo
Makgolokgolo a matšoba a phuthelwa ka cylindrical spike (rachis) yeo e ka tloga go15 cm go filhla 140. Ka morago ga matšatši a e ka bago a 40 a monontšho, dipeu di swanetše go itokiša go bunwa. Ka fase ga maemo a botse mapastere a pearl millet a ka buna 3 - 4ton/ha ge go bapetšwa le 300 go 800kg/ha ge monola le monono wa mmu di hlola thibelo. Diteko mo Florida, USA di bontšhitše gore katologano ya direi tša go lekana 13 cm e tliša poelo ya godimo – ye ka bago 5,5ton/ha ge go bapetšwa le 3,7ton/ha ka katologanyo ya 76 cm ka gare ga direi.
Ka tlwaelo pearl millet ga e hloke dibolayakhunkhwane eupša taolongwang ye botse e a nyakega. Malwetši a pearl millets ga a phatlalale kudu; malwetši a a bohlokwa ke,mildew, go bola bja peu, go rusa le mouta ya mabele. Phetošopšalo le dibjalo tše dingwe ke mokgwa wo kaone wa taolo ya malwetši. Se se šitiša dipathotšene ya go tšwa go mmung. Millet ya go butšwa e tumile ka dinonyana; hlokomela dibjalo gomme o bune plumes tšq dipeu plumes ka pela ge dipeu di butšwa.
Puno
Dihlogo tša Pearl millet di bunwa ka morago ga matšatši a 40 a go khukhuša, dteng tša monola di swanetše go ba 15%. Puno e dirwa ka diatla (ka thipa goba sickle) goba ka go šomiša motšhene wa go fola. Go kaone go dirwa puno ka metšhene ge dihlogo di tšwelela. Ditlhamo tša puno di swanetše go fokotšwa go nepafatša gore dipeu tše nnyane di tlošwa ka botlalo, ka ge, ge di sa tlošwe gabotse millet e ba le mohola wa phepo wa ka fase. Ka morago ga puno, dihlogo di omišwa mo fase. Mouta le go mela ga dithoro (go mela) di ka hlaga ge mabele a sa omišwa ka tshwanelo.
Pearl millet e na le go ba boima go seepediša. Mabele a swanetše go ba (dehulled) (go tloša kgopa goba moroko) pele ga go šla. Ka tlwaelo go dirwa ka diatla, tshepedišo ye e tšweletša poelo ya fase ya folouru, ye ka bago 75%.
Translated by
Lebogang Sewela