Bogare bja Bapedi
Ka morago ga go fenywa ka matsogong a MaBrithane, Bapedi ba ile ba bewa go molokoloko wa semmušo wa tšeo di beilwego ka thoko. Se segolo magareng ga dilo tše e be e le bogare bja Bapedi, Ga-Sekhukhune. Mmogo le madulo a gauswi a beilwego ka thoko, Ga-Sekhukhune e be ya tsenywa ka Lebowa ka bo-1960, yeo e kgethilwego bjalo ka nagamagae ya batho ba Sesotho sa Leboa. Go oketšega ga palo ya setšhaba le go fokotšega ga boleng bja naga ka mafelong a beetšwego thoko di dirile gore go be boima go dula go tšwa go lema fela. Banna ba be ba gapeletšega go tloa ka gae go ya ba yo šomela meputso.
Eupša go sa na le fišegela ya go hlokomela mašemo, le go bjala go dirwa ka nako ya go ikhutša goba, ka go oketšega, ka babjali ba profešenale. Paterone ya tlwaelo e bile ya gore banna ba Bapedi go tšea nako ye nnyane ba šoma ka dipolaseng tše kgauswi, gomme ka morago go hwetša mošomo ka meepong goba goba ka tirelogn y aka gae, go tloga fao ka intastering. Taolo le phethagatšo ya mešomo ye mengwe ka moka ya temothuo e beilwe go basadi ba banna ba.
Le ge e le gore e beya ka go tšwa taolong ga maphelo a bona bjalo ka bašomedi ba meputso, banna na Bapedi ba ganeditše diteko ka moka tšq go tsenatsena ikonomi ya ‘gae’ - tikologo ya borua-kgomo le temothuo. Balelapa ba tšwetše pele go diragatša go lema le go rua dikgomo, e sego ka go iphidiša eupša go feta bjalo ka tsela ya go bontšha boikgafo bja bona go leago la dinagamagaeng ka nepo ya go hwetša tšhireletšo ka morago ga mošomo. Malobanyana, basadi ba thomile go šomela meputso. Ba bangwe ba šoma fela pele ge ba nyala, sebaka se se kopana dipolaseng. Ba bangwe, ba hladile goba ba e sego ba nyalwa, go tloga ka bo-1960 ba gare ba šoma ka mo tirelong ya ka gae ditoropong tša Gauteng.
Bogoši
Kantle le go fenywa ka sešole ga bona nakong ya ngwagakgolo wa 19, Bapedi ba tšwetše pele go swarela bogoši godimo. Kudukudu ka Ga-Sekhukhune, e lego moo setulo sa peleng sa kgošikgolo Mohlaletse se lego gona, Bapedi ba dirile maitapišo a mohlakanelwa go tsošološa bogošo. Ditutuešo tše di bile tše di lapišago kudu nakong ya bo1950, ge mmušo wa kgethologanyo o be o leka go šomiša magoši a selegae bjalo ka barumiwa magareng ga '' tshepedišo ya taolo ya Bantu’.
Kganetšo ya Bapedi kgahlanong le boalodi bja Bantu ka 1958 ka go hlanogela ga Sekhukhune go feleleditše ka go rakwa ga setlogolo sa Sekhukhune Morwamobe, gomme balalefa ba Bafaladi ba ralokile tema ye bohlokwa ka go rwala dikgopolo tša sepolotiki le maano a mokgahlo magareng ga toropo le ka nageng, gomme bontšhi bja makala a ANC a hlomilwe mo nakong ye.
Le ge bontšhi bja Bapedi ba duletše ruri ka ditoropo tša Gauteng, bontši bja tšwela pele go ba le boikgafo bja kgokagano le Bopedi (lefelo la Bapedi) ka nageng. Magoši le balata ba itemogetše go phjatlaganywa ga mmušo wa kgethologanyo wa Lebowa le go tsentšhwa ka gare ga Profense ya Leboa ya Aforika Borwa ye mpša.
Translated by Lawrence Ndou