Bohlokwa bja Phopholego ya Mabu

Phopholego ya mabu e na le khuetšo go monono wa mabu, e ka huetša go kgohlagana le legogo la mabu le go šomega - bonolo bjoo ka bjona mabu a ka lemiwa. Godimo ga moo, phopholego ya mabu le diteng tša letsopa ke dintlha tša bohlokwahlokwa tše di laetšago palo ya moya mabung le bokgoni bja ona bja go swara meetse – bonolo bjo meetse a ka bolokwago ka mabung.

Phopholego ya Mabu

©United States Department of Agriculture

Phopholego ya mabu e šupa bogolo bja dikarolwana tsa mabu. Go fa mohlala, dikarolwana tša sehlaba di kgolo go feta dikarolwana tša letsopa. Dikarolwana tša sehlaba di sepela go tšwa go 0.05 go ya go 2.0 mm, dikarolwana tša leraga di magareng a 0.002 go ya go 0.05 mm molagare, dikarolwana tša letsopa di ka fase ga 0.002 mm bogolo. Dikarolwana tša legwara goba leswika di feta 2 mm gomme di hlokomelwa ge go kgonthišwa phopholego ya mabu.
Go ya ka phopholego, mabu a ka hlophelwa maemong a mane: sehlaba, serota le letsopa. Boemo bja mabu bo laolwa ke karolo ya go fapafapana ya dikarolwana tsa mabu.
Mabu a sehlaba a na le phopholego ya legwaša mola mabu a letsopa a nago le phopholego ye sthesane gome a na le dikarolwana tše nnyane tša letsopa. Dikarolwana tša letsopa di a kgomarela gomme a fa mabu popego ya thoto e matla mabung, ka fao mabu a nago le 20 % fela ya letsopa a ka itshwara bjalo ka mabu a letsopa la tšhonkama. ‘Mabu a serota’ a šupa mabu a nago le sehlaba, leraga le dikarolwana tša letsopa. Go fa mohlala, sehlaba le letsopa le serota di na le 30% ya letsopa, 50% ya sehlaba le 20% ya dikarolwana tša leraga.

Go Laetša Phopholego ya Mabu

Ge o le tšhemong, topa mabu a go tlala seatla gomme o kopanye le meetse a ma nnyane go bopa sebopego sa kgwele. Ge e le gore ga o kgone go dira kgwele, mabu ke a sehlaba. Ikwa phopholego ya mabu ka menwana ya gago go bona ge eba ke sebopego sa mabele (sehlaba), bosilika goba boflouru (leraga) goba polastiki (letsopa).
Laporotori e ka dira diteko tša phopholego ya mabu eupša molemirui a ka šomiša mokgwa wa ‘disosetše’ go kgonthiša phopholego ya mabu polaseng ya gagwe. Banyakišiši ba Thomo ya Dinyakišišo tša Meetse ya Aforika Borwa e ngwadile teko ye e bonolo go kgonthiša phopholego ya mabu:
Sehlaba
Sehlaba se na le diteng tša letsopa le ka fase ga 10%. Ga se bope ‘sosetše’ eupša, go ya ka diteng tša letsopa, se ka bopa kgwele ye tsepamego.
Serota sehlaba
E na le diteng tša 10 - 15% tša letsopa. Mabele a na le bogolo bja bogareng gomme a ka tlotšwa magareng ga nkgogorupa le šupa. E bopa sa sebopego se fokolago sa ‘sosetše’.
Sehlaba serota
Se na le diteng tša 15 - 20% tša letsopa. E a bopa sebopego se se koto sa ‘sosetše’ eupša se ka robega ka kgatelelo ye nnyane.
Sehlaba, letsopa le serota
Se na le diteng tša 20 - 35% tša letsopa. E pitikolega go sebopego se tsepamego sa ‘sosetše’ eupša se ka robega ge se bopilwe ka sebopego sa U.
Letsopa serota
E nale 27 - 40% ya letsopa. E bopa sebopego sa U, eupša e a robega ge e bopilwe ka doughnut goba nkgokolo.
Sehlaba letsopa
E na le diteng tša 35 - 50% ya letsopa. E laetša dithoto tša letsopa, eupša gape bomotepa ge o gotlhiwa. E a robega ge go bopšwa nkgokolo.
Letsopa
Le na go feta 50% letsopa. Mabu a bopa nkgkolo ye tsepamego ka ntle le go phšatlega gomme e bontšha go hlokega ga bomotepa.

Dibjalo le Phopholego ya Mabu

Phopholego ya mabu e laola kelo yeo meetse a elellago go ya fase ka mabung le gona bokaakang bja meetse bjo bo hwetšagalago sebjalong. Dikarolo tša sehlaba ka mabung di sepetša go elela le go tsentšha moya ka mabung. Mabu a sehlaba a na le bokgoni bjo bo fasana bja go boloka meetse go feta mabu a letsopa ka fao meetse le monontšha di ka oketšwa ka mehla mabung a sehlaba go feta mabung a letsopa.
Dibolang le ona a robega ka pela ka mabung a diteng tša sehlaba tša godimo le go ba bofefo bjalo go tla ba le moya wo o lego gona mabung le bogolo bja dikarolwana tše kgolo - tshepedišo ya go bola ga tše do bolang e hloka oksitšene. Godimo ga moo, mebu ye e monotšwego gabotse e na le diteng tša moya wa godimo, yeo e tlaletšago go medu ya dibjalo ya maphelo a botse.
Mabu a nago le diteng tša letsopa tša godimo a ka boloka meetse phepo ye ntšhi le meetse ka lebaka la dikarolwana tša letsopa tše nnyane di na le lefelo la bokagomo bjo bogolo godimo ga bontšhi. Dikarolwana tša letsopa ka dikarolwa tša go kopantšhwa gampe gomme di na le di-ion tša botse ka fao di ka kgona go swara goba go monola, dikarolwan tše di kopantšhwago botse go swana le amonia (pokantšho ya naetrotšene), potasiamo, kalasiamo, maknisiamo le dikarolo tše dingwe tša go salwa morago.
Bokgoni bja mabu bja go lwantšha phetogo ya pH gantšhi bo laolwa ke dibolang le diteng tša letsopa.
Mabu a serota ao a bonwago e le mabu a botse a dibjalo tše ntšhi.

Go Kaonafatša Phopholego ya Mabu

Bobedi mabu a sehlaba le letsopa bo ka kaonafatšwa ka koketšo ya dibolang tša go swana le manyora, mašaledi a dibjalo, mmutele wa diruiwa, matlakala a kgale, dimoporeime le matlakala a merogo a ebotšwego.

Translated by Lawrence Ndou