Go Lekola, Go Kgoboketša, Do Dira Kgwebo
Batsomi ba fapafapanego ba bego ba khukhunetša go dikologa selete go bothata go ba šupa. Ba be ba sa boloka dioukana gomme gantšhi ba be ba sepela sephiring, ka ntle le tumelelo. Le ge go le bjalo, maloko a mekgatlo ya go tsoma ka kakaretšo ba bonwa e le batho ba bašweu ba mathomo go bona Noka ya Mmala wa Namune.
Se se ka ba se diregile ka pela ka 1728, ge sehlopha sa balemirui go tšwa Piketberg ba sepetše ka bomenetša go ya ka lebowa ka leeto le letelele la go tsoma. Mo, ba kopane le noka ye bophara ye e tsebjago ke badudi ka! Gariep (Noka ye Kgolo). Gape go boletšwe gore ba kopane le monna wa mošweu ka mabopong a! Gariep, yo e lego motsomi wa ditlou, Pieter de Bruyn. Tiragalo ya, le ge go le bjalo, e dula e le ya go re o ikgopolele.
Ka Mabaka ka moka a Fosagetšego
Lesolo le lengwe, ka 1739, le fihlile ka dipegong tša semmušo, eupša ka mabaka a a fosagetšego ka moka. Sehlopha sa batsomi se tshetše Noka ya Mmala wa Namune go ya ka Namaqualand ye Kgolo (Namibia) moo ba feditšeng kgwedi mo lešakeng la Kgoši Gal. Ge ba ba tloga gona ba šušumeleditše bašomi ba bona go hlasela lešaka gomme ba utšwe dikgomo, ka neelano ya kabagano ya poelo. Bjale, ka ge ba nametše go ya borwa go kgabagantšha Namaqualand ye Nnyane, ba ile ba tšwela pele go hlasela mašaka ka ge ba feta, ba utswa dikgomo tše di fetago 1000 gomme ba bolaya basadi le bana ba mmalwa. Ka moka tlile šeding ka morago ga ge baemedi ba sa kgotšofalago ba mekgatlo ba etetše Motse Kapa go ya dira boipelaetšo. Le bašomi ba ba bego ba phuruphuša ba ipelaeditše gore ba be ba se ba fiwe dikgomo tšeo ba bego ba di tshepišitšwe. Ka gare ga thekgo ya go tuma ya batsomi, Khamphani e tšere sephetho sa go tšea dikgomo tšeo di utswitšwego gomme ba di tšea go ba tša bona!Ketelo ya semmušo ya mathomo ya ka !Gariep e fiwa hlompho go Jacobus Jansz Coetse wo a dirilego leeto ka 1760. E be e le molemirui wa go tšwa ka Piketberg o be a ile go tsoma ditlou, a tlogela mosadi wa gagwe go hlokomela polasa ya lapa. Ka go hloka mathata ka tshwanelo, Coetse o sepetše ka dikariki tše pedi le MaKhoikhoi a lesome pedi, a tshela Namaqualand go fihla ge a etla mo mabopong a ! Gariep.
O tsetše noka ka Ramansdrift kgauswi le Gu-daos (tsela ya dinku). Se e be e le tshela noka yeo gantšhi e bego e šomišwa ke badiši ba ka Namaqua, gomme bjale e tsebja ka leina la bomenetša ‘Goodhouse’. Ka tsela ya go se gopolele thoko, Coetse o bile mošweu wa mathomo wa go kwala ka leeto la gagwe la go go ralala Noka ya Mmala wa Namune go ya ka nageng ya Namaqua ye Kgolo.
Lesolo la go Nyaka go ba la Mmušo
Go ya ka Brink, baNamaqua ba ba kopanego le bona go bapela le tsela ba be ba hloka kudu, ba ena le dikgomo tše mmalwa, gomme ba be ba hlaselwa ka mehla ke ‘MaBosjesman’. Sehlopha sa Hop se tshetše noka ya ka Gu-daos gomme sa tšwela pele ka lebowa go ya lefelong la Keetmanshoop. Mo, ba be ba gapeletšwa go boela morago ka lebaka la maemo a go oma le go fiša a selemo.
Leloko le lengwe la lesolo la Hop, Ngaka. Carel Rykvoet, o tšere sebaka sa go dira thuto ya dinyakišišo tša diminirale ge a be a le ka moo lefelong leo. O ile a hlahlobja Thaba ya Koporo ya Van der Stel gomme a bolela bjalo ka ge dithoto di fokola. Go feta fao o dirile letsholo la ka Richtersveld, bodikela bja Gu-daos, moo a hweditšego dithoto tšeo di humilego kudu – go fihla ka nngwetharo ya koporo. Le ge go le bjalo, o lemogile gore maswika a be ale thata kudu, naga e le moopa kudu gomme bokgole bo fetišago kudu gore diminerale di ka utollwa.
Translated by Lawrence Ndou