Imithiya yama-Alpaca

© Marinda Louw

Ama-Alcapa malunga wamakamela. Sele asetjenziswe iminyaka, asetjenziselwa iskhumba sawo kanye nemithiya yawo. Lokha nakahlutjwa kanye ngonyaka, etwasahlobo, ama-alpaca arhona ukutjhugulula ukudla, enza ngakho iwula, begodu kuthiwa asilwane esikhiqiza imithiya ukudlula zoke.

Imithiya yama-Alpaca

©Marinda Louw

Imithiya ye-alcapa ifeyini njeke ipheze ibe yisilika, lokha nawuyithintako. Kuthiwa iqine ukudlula iwula kahlanu, begodu yide kunemithiya eminengi yemvelo. Zizinto ezinengi ezenza ukobana imithiya ye-alcapa ithambe. I-Alpaca genie maya-alcapa inamasceyili ahlezi phasi eduze komthiya. Ubudisi bemithiya ye-alpaca ama-micron ayi-0.04 nakamadaniswa ne-0.08 wewula yama-micron. Isimedo semithiya ye-alpaca sama-microns-0.04, nakamadaniswa nama-micron ayi-0.08. Lokhu kutjho bona imithiya izwakala ithambile kunewula. Iinkeyili zayo zide kunewula kanye ne-mohair, okwenza bona imithiya ye-alpaca ithambe khulu kunemihlobo emibili yemithiya. 

Imithiya ye-alcapa ayingenwa mamanzi,ayitjhiswa yi-solar radiation begodu imumethe iinkhwama ezibizwa bona ma-miscroscopic air pockets okuyipha irhono lokobana zingangenwa lilanga.

Azikamumethe i-lanolin, ekhitjhwa zinlwane ezikhiqiza iwula. Iinsalela eziphuma emakhemikhalini ezitlhogeka lokha, lakususwa isikhumba se-lanolin evamise kobana ibangwe kuluma, njengephawu lokobana zine-aleji. Nanyana kunjalo, imithiya ye-alpaca ayibangi ukusilingeka, begodu iyafaneleka kobana ingasetjenziswa ezambathweni zabentwana, nebantwini abaneskhumba esizwelako.

Amaboya we-alpaca eza ngemibala ayi-22, ehlukahlukeneko, kanye nobufeyini obuhlangana kwama-micron ayi-16 ukuya kwayi-30. Lokha amazinga we-micron aphasi, kwenza bona ibefeyini beyithambe khulu. Imibala yayo isuka kwenzotho, kanye nesamlotjhana ukuya kwenzima, emhlophe nokumbala ovamileko.

Imihlobo Yoboya bama-Alpaca

©Marinda Louw

Kunemihlobo emibili ye-alpaca, i-Huacaya ekumthiya osamvu, osasisipontji kanye nomhlobo we-alpaca we-Suri, ongomude onemithiya ebutjhelelezi. Imithiya ye-Haucaya ayilobi ukububemka kwakho ngokukhamba kwesikhathi, begodu ufaneleke kobana ungasetjenziselwa eentweni ezilukiweko. Imithiya ye-suri unga usasiligi, begodu kuvanyiswe kobana kwenziwe ngayo imikhiqizo afana namasudu we-alpaca, begodu uboya be-Alpaca butlhoga kobana bubekwe kuhle ngamagreyidi, ukuphungula kobana bungaqini. Amafektha afana namasotja amambi, amaprotheyini asezingeni eliphezulu atholakala ekudleni kwe-alpaca, kanye nobudala besilwane kungabanga kobana imithiya iqine.

Ukwenza Uboya bama-Alpaca

©Marinda Louw

Kunezinto zinengi ezenzekako lokha nakukhiqizwa imikhiqizo eyenziwe ngemithiya ye-alpaca. Indlela yokwenza izinto leyo ithoma ngokobana kuvunwe. Imithiya ye-alpaca ivunwa kanye ngonyaka ngoSeputemba nanyana ngo-Okutoba, okuya ngokobana ubusika beSewula Africa bumakhaza kangangani. Zoke izimvu zomhlobo we-Alpaca ezincani nezikulu, ezincani ezinobudala benyanga ezisithandathu zigudwa zizazi ezithwasisele ukuziguda, ngokusebenzisa iinsetjenziswa ezifana nalezo ezisetjenziswa nakugudwa izimvu. I-Cria ikhiqiza umthiya ongaba yi-1 kg, kuthi i-alpaca edala ikhiqize i-2.5 kg kwesinye isikhathi obunengi ukudlula lobo.

Ngemva kwalokho imithiya ikhiwa ngezandla, ihlwengiswe kwenziwe ngayo izinto ezifana namanyeva kanye notjani. Ngemva kwalokho imithiya ye-alpaca enemibala efanako iyahlanganiswa. Abanye abakhiqizi boboya be-alpaca, bangabuthelela iinqetjhana zemjithiya efanako ye-alpaca. Ukwenza Isibonelo, imithiya enzotho ngombala, ibuya esilwaneni esimhlophe ngombala esinamatjhatjhazi anzotho ngombala.

I-Skirting kulokha ngaphambi nanyana ngemva kokobana imvu igudiwe kubonakala khona uboya obuqinileko, obungaba nobukhulu obuyi-30 yama-microns asuswe lapha kunoboya obufeyini khona. Kuhlehle ukugudwa kwesilwaneso, kususa boke uboya obusaseleko obuqinileko nobuqondileko.

Imithiya ithunyelwa ku-mill ekhethekileko esesifundeni se-Eastern Cape endaweni yange-Butterworth kobana buyokulungiswa. Imitjhini esetjenziselwa ukulungisa i-mohair ayirhoni ukulungisa imithiya ye-alpaca. Kuthonywa ngokobana kuhlanzwe maqangi imithiya, lokha kusahlukaniswa imibala, yonyiswe emoyeni. Ngemva kwalokho imithiya sele iba ngelungele kobana kungalukwa ngayo.

Amasotja kanye Noboya bama-Alpaca

Ukufuya ngomnqopho wokobana ufuna umbala othize, kubudisi khulu lokha nawumfuyi, khulukhulu nawufuna umbala osamlotha. Irhubhululo elinengi, sele lenziwe ngomncopho wokufuya ngemnqopho wokuthola umbala lo, kutjho u-Alison Notley, umongameli wehlangano ye-South African Alpaca Breeders Society kanye nomini we-Helderstroom Alpacas.

Inarha ye-Australia sele yenze okunengi, ukwenza nqono ikhwalithi yemithiya ye-alpaca khulukhulu naziza ebudegeni bayo, kanye nekuphunguleni iinqephu zekwalithi ephasi kanye nekususeni uboya obuqinileko.

Translated by Busisiwe Skhosana