Ama-Bastaards we-Richtersveld

Abantu Bokufikaba

©Shem Compion

Ngemva kokobana u-Van der Stel afike e-Copper Mountan ngokomthetho, kwavulwa indlela yepumalanga. Gade kuyindlela ematasatasa, kodwana ngemva kweminyaka eyi-200 abantu bokufikaba, bafuduka bafudukela eendaweni ezizombeleze i-Namaqualand.Hlangana nabo kubalwa abazumi, abakhambi,ama-botanist, abalimi be-Europe, iingcila ezabaleka kanye namanye ama-Basters, nanyana ama-Bastaards (ekubabantu bengazi ezihlangeneko) ukufika kwembangi ezitja egade ziphalisana ngensetjenziswa kanye nenarha, kwathoma izipi esifundenesi – khulu khulu lokha nakunesomiso.

Kokuthoma, askhulume ngama-Bastaards. Umhlobo wabantu lo, waziwa ngamabizo ahlukahlukeneko, kodwana ababusi bamakholoni gade babahlukanisa ngokobana ma-Bastaards (abentwana babantu be-Europe nabangasi makhuwa) nanyana ama-Bastaard-Hottentots’ (ekubantwana begcila kanye nama-Khoikhoi). Njengomphumela wabezimu babo abangazwisisikaliko, abantwaba abanengi (nanyana gade kubabantu abatjhaphulukileko) gade banganamvume yokuba bahlali basamfuthi bekholoni. Njeke babafudusela epumalanga, lapha bazifunela khona yabo indawo.

U-Adam Kok

Lapha, gade bahlala kuhle nabantu bendabuko bama-Nama, eskhathini esinengi babanengi badlula abahlali bendawo le ngengidi, ngefundo nanyana ngokurega. Gade baphethe nakwezepolotiki ngebanga lekolo yabo yobuzalwane begodu abanye gade barhona ukukleyima amaplasi nanyana amadlelo ebabusini bekholoni, ekugcineni bagcina sele baphumelele khulu.

U-Adam Kok odumileko, owatlama isitjhaba sama-Griqua, gade ahlangana nabanye abantwabo. U-Kok wafudukela eKapa e-Piketberg, lapha bafika bahlala e-Stinkfontein ngonyaka ka-1751. Lada, yena nomdenakhe bafudukela epumalanga e-Kamiesberg lapha abantu bakhe baba bakhumeli lokha abarhwebi be-Europeans, Namaqua kanye nama-Tswana wetjingalanga nabarhwebelako. Ngeminyaka yabo-1780, amanye amalunga womndeni afudukela emlanjeni i-Orange River godu, lapha bafika bahlala endaweni ye-Kimberly, ngaphambi kokobana bafuduke godu bayokuzuma inarha yabo. Ukobana bakhambe bafuduka kwenziwa kokobana ama-trekboers afika abathathela inarha.

Istjhaba sama-Bosluis Basters

Ama-Bosluis Basters athola ibizo lawo ngebanga lenarha ebabuya kiyo, iplasi ebizwa bona yi- Bo-Sluis (ngaphezu kwebizo le-‘bosluis’, elitlhadlhula umkhaza odla ingazi wehlathi). Kutlhogeka kobana kukhunjulwe kobana ibizo elinganatjhudu le-‘baster’, elivela kuma-‘bastaard’, wakade lisabanjwe ngokuziqhenya zinqhema ezimbalwa zama-baster ekubalwa (ama-Rehoboth basters we-Namibia).

Abakhulumi abambalwa batlole kobana ibanga lalokhu lisuka emva ngeminyaka yabo-1800s, lapho ubujamo babo njengabantu abaqalekisiweko kubahlukanisa ngokobana bangcono kancani kunama-‘hottentots’ egade bawathathela phasi kanye nabanye abahlali bendabuko balapha.

Ukufika kwama-Bosluis Basters kwababufakazi bokobana gade kungawatjhwenyi ama-khoikhoi. Ngatjelwa bona, ekthomeni, iinqhema ezimbilezi gade zisabana, ngitjho nangeminyaka yabo-1980s, umtjhado hlangana nama-Nama kanye nama-Baster gade umhlolo endaweni ye-Eksteenfontein. Namhlanje, iinqhema ezihlukeneko e-Richtersveld sele zahlangana zabamphakathi munye begodu ziyasebenzisana.

Translated by Busisiwe Skhosana