u Tumbulwa ha Muṱokola

© Louise Brodie
Vhutshilo hune ha vha uri ho lingana ha muṱokola ndi miṅwaha ya 20 zwi vha zwa ndeme musi u saathu u ṱavha wa thoma wa vhudzisa. Zwithu zwitevhelaho zwi fanela u thoma zwa sedziwa musi hu saathu tumbulwa muṱokola:
Muri une wo ṱavhiwa nga tshenetsho tshifhinga kha bulasi: na uri ndi mi ngani ine ya khou hula?
Zwine zwa vha zwo lavhelelwa uri zwi nga bveledzwa nga miṱokola yo ṱavhiwaho.
Tshifhinga tsha u kaṋa tsha muri wo ṱavhiwaho tshi a lwa na, na tsha wo ṱavhiwaho kale?
Zwine miṅwe miri ine ya khou kaṋiwa ya khou bveledza.
U vha hone ha maḓi.
Tshivhalo tsha zwishumiswa zwine zwa vha uri zwo shumiswa.
Nḓivho nga ha mavu ane avha uri o ṱavhiwa khao khathihi na nḓivho nga ha fhethu na u lugelwa ha mutokola hu tshi sedzwa fhethu na he wa ṱavhiwa hone.
U ṱhogomela u fhambana ha mavu arali zwi zwa ndeme na mishonga yo shumiswaho na u ṱolwa ha mavu.
Nḓivho ya muṱavhi na lushaka lwa veini ine ya ḓo bveledzwa na uri iḓo bveledzelwa vha fhio vha u rengisa. Na u sedza arali hu uri ndi muri une u muthihi wa vha wo bva mivhili na u sedza ha midzi ya hone.
U fanela u sedziwa na zwine zwa vha uri zwi nga henefho hune havha uri ho ṱavhiwa na u sedza ha midzi. Na u siana ha zwo ṱavhiwaho.

The Suitability of the Terrain

U fanela u sedza u lugelwa ha mavu-uri aya tenda na u ṱavhiwa musi wa veini kana a ṱoḓa tshiṅwe tshimela na? Fhethu hune ha vha na u rotholesa hu fanela u litshiwa sa tsumbo, fhethu hune ho ḓalesa maḓi, huno dzula ho thaba, na mavu asongo kwamanaho u fanela u sa ṱavhiwa hone. Fhethu ho raloho sa tsumbo hu a vha na muya munzhi une wa nga kwama tshimela tshi sa mele zwavhuḓi. Huna fhethu hune ha fhola tshilimo ha fhirisa fhethu hune ha vha hu tsini na mulambo.
Vhubvaḓuvha ha Afrika Tshipembe hu a dudela hu shuma u ṱavha zwimela zwine zwa nga Cabernet, Pinotage, Shiraz na zwi no nga Chenin Blanc na Chardonnay. Dubo lwa vhukovhela hu a rothola na hone zwimela zwine zwa vha uri zwo hu ḓowela ndi sauvignon Blanc na Riesling na zwi ṱavhiwa zwitsuku sa Merlot na Pinot Noir. Mavu o nonaho a mulamboni aita uri muri u hule u ṱavhanya fhedzi nḓirivhe dzi a siṋa vhunzhi hadzo. Arali hu nḓirivhe tsuku zwi aitea dzi sa bvise na muvhala hoyo mutsuku.

u Siana

U vulea ha dzi eregisi zwi ya nga muṱavhi, huṅwe zwi ya bva na nga zwishumiswa zwine zwa vha zwi tshi khou fafadzelwa. Usiana ha miri kanzhi u wana hu henefha kha 2.1m uya kha 3.0 m fhedzi hu fanela u vulea u itela u langa mavu. Hezwi zwithusa ngauri muri u hula zwavhuḓi.
U vulea ha eregisi zwi ya fhambana zwi a ya na kha uri muri u tshi hula unga vha wo tou itisa hani. Musi hu tshi ḓo shumiswa mitshini kha u kaṋa, zwi amba uri nḓila i fanela u vulea vhukuma. Ngauri mitshini ya hone ivha yo hula vhukuma na hone hune ya vha i tshi khou tea uya kha iṅwe eregisi hu fanela uvha 6-7m.

u Siana ha Miri

Tshikhala tshine tsha vha tshi vhukati ha miri tshi vha tshi khou bva kha lushaka lwa mavu na midzi ya muri zwo ṱangana nga iṅwe nḓila zwi afhambana. Arali mavu a matete midzi iya vulea. Arali mavu asi matete midzi iya vha tsini na tsini.

u Lapfa ha dzi Eregisi

Hune eregisi ya vha yo lavhelesa hone zwi ya bva kha hune yavha hone na hune ya vha i tshi kona u thivhela muya na ḓuvha. Na zwa muya ndi zwa ndeme vhukuma na u fhufhesa ha muya kha muṱokola zwiita uri maṱari a ome nga u ṱavhanya na u fhungudza vhunzhi ha zwilumi na malwadze. U dovha wa ita uri nḓirivhe dzi dzike zwine zwa amba uri muya a u tou tshinyadzesa vho lini. Muya une wa vha u tshi khou rwa nga matungo ndi wone une wa tshinyadza nḓirivhe dzine dza vha dzi tshi kha ḓi vha ṱhukhu.
U vha hone ha ḓuvha zwiita uri maḓi aite mukumbululo zwine wa wana maḓi ono ḓalesa musi u tshi khou ṱavha muṱokola muswa, zwenezwo zwi vha zwa vhuḓi u kwama vhaḓivhi uri u kone u ita zwithu nga nḓila yone. Zwiṅwe zwine zwa kha ḓi tou vha zwiswa vhukuma ndi u ita dzi eregisi dzi vhe khulwanesa zwi thusa kha uri a zwi ḓuresi na dzi goloi dza hone zwi a lelulwa u tshimbila.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe