Winnie Mandela ayisa Emahlweni na Kulwela Ntshuxeko

Ku Khomiwa naku Xanisiwa

©Eric Miller

Ehandle ko yirisiwa ko hlaya loku aku nwipimela ku famba famba, Winnie uyile emahlweni a lwela ntshunxeko. Hi 1969 u khomiwile a pfaleriwa ehansi ka Section 6 of the Terrorism Act leyi ayi vula leswaku munhu un’wana na un’wana anga khomiwa kurihava warrant kutani a pfaleriwa kurihava mpfuneto wa xinawu loko ku ehleketeleriwa leswaku una khombo eka nawu na kurhula.

U pfaleriwile ari yexe kuringana khume nkombo wa tinhweti, masiku ya 200 yosungula akuri laha anga voni munhu ehandle ka ntlawa lowu awun’wi xanisa wunga karhali. Laha a etlela kona akuri na minkumba yinharhu leyi ayiri na tinhwala na mitsakamisi; bodlhela ra mati ra plastiki; komichi xikanwe na xibakitani xo tipfunela eka xona lexi axi pfumala xikhomo.

Rivoni nyana leri ari endla leswaku anga koti kuvona leswaku i nhlekani kumbe i vusiku ke. Ku twisiwa kuvava loku akuri ehansi ka xiyimo lexi xa tihanyi swinene. A siveriwa ku etlela kuringana ntlhanu wa masiku loko lava avan’wi konanisa varikarhi varingeta ku kama ntiyiso eka yena.

Mubohiwa un’wana utisiwile kutani a languta loko mubohiwa luya arikarhi a xanisiwa. Van’wi byele leswaku nkanu wa yena hiswona swiendlaka leswaku mubohiwa loyi na van’wana va xanisiwa hi ndlela leyi.

Ku Tikeriwa Kutshamiseka

©Eric Miller

Ekuheteleleni Winnie uririle kutani avatshembisa leswaku uta hlamula swivutiso leswi avutisiwaka swona. Kutengisiwa kayena swiyile emahlweni hi December laha anga vuya a chuchiwa anga voniwanga nandzu. Xiyiriso xin’wana xihumesiwile ehenhleni ka vito ra yena. Xiyiriso lexi axi tika swinene kutlula leswin’wana.

Anga pfumeleriwangi kuhuma endlwini ya yena exikarhi ka 6 namixo na 6 nimadyambu. U vhakerile tatana wa yena e Transkei loko xiyiriso lexi xingase tirha, loyi anga hetiwa matimba hi maendlelo yale makaya. Loko xiyiriso lexi se xisungurile ukote naku vhakela nuna wa yena e khotsweni e Robben Island. Swipimelo aswi tiyisiwile naswona usuke anga tsakanga.

Ekaya aswin’witikela ku tshamiseka naku kondelela. Maphorisa yaye emahlweni naku secha naswona yindlu yayena ayi tshamela ku fayeleriwa, yitshoviwa kumbe yihisiwa hi bomb. Hambi swiritano a fanele ku kondzelela hinkwaswo leswi xikan’we naku hundzisa hungu ra leswaku hinkwaswo leswi humelelaka aswin’wi chavisi na kantsongo.

A Tirhisiwa tani hi Musoriwa

©Eric Miller

Winnie u tlhele a khomiwa nakambe hi 1973 hikuva u hlangane na munhu un’wana loyi anga yirisiwa, muteki wa swifaniso Peter Magubane. Xigwevo xayena xa khume mbirhi wa tinhweti axi fanele ku tirheriwa e khotsweni ra vavasati ra Kroonstad, laha anga kuma leswaku kutshama kona swa olova swinene kutani a chuchiwa loko kuhele ntsevu wa tinhweti.

Loko xiyiriso xayena xiherile hi 1975 axaha pfuxeleriwangi. Uyile emahlweni a nghenelela swinene eka kukhumbheka eka mikitsikitsi ya machudeni ya Soweto Student uprisings hi 1976. U pfunetile ku simeka Soweto Parents’ Association xikan’we nakuya pfuxela lava vanga khomiwa naku vaviseka eka mikitsikitsi leyi.

Hambi leswi Winnie anga pfuneta ntsena hi nseketelo eka mikitsikitsi, mfumo wutirhise yena tani hi musoriwa. Van’wi khomile laha anga pfaleriwa kuringana ntlhanu wa tinhweti loko angase yirisiwa nakambe hi 1977.

Ayirisiwa aya e Brandfort

Lembe ra 1977 ariri lembe leri anga yirisiwa kutani aya tshama exidorobanini xa ritshuri xale Brandfort e Free State. Laha akuri kona laha a fanele kuya tshama kona kuringana nhungu wa malembe lawa ya landzelaka. Vatirhela mfumo vabyerile vaaki leswaku vafanele va tlangela kule swinene na Winnie hikuva i munhu wa nghozi swinene naswona vafanele va fambela kule nayena.

Hambi swiritano, Winnie ayisa emahlweni migingiriko yayena laha anga kota ku tirhisana na vaaki vandzhawu liya. Loko ari e ndzhawini liya usungule soup kitchen, swirhapa swale kaya, timhaka ta vutshunguri, xikolo xa tindzumulo, ntlawa wo rhunga xikan’we na nhlangano wa vana lava pfumalaka vatswari na vantshwa va swigevenga.

Translated by Ike Ngobeni

Xidzedze ekusuhi na Winnie Mandela

Endzhaku kaloko Winnie a chuchiwile e vuchavela whawha laha a vekiwile kona e Brandfort u pfumeleriwe kutlhelela ekaya hi lembe ra 1986....more

Winnie Mandela

Winnie Madikizela-Mandela u tsundzukiwa ngopfu kuva ari “Manana wa rixaka” xikan’we na nhlupheko lowu anga hlangana na wona tani hi ns...more