Xidzedze ekusuhi na Winnie Mandela

Xitori xa Stompie Seipei

©Eric Miller

Endzhaku kaloko Winnie a chuchiwile e vuchavela whawha laha a vekiwile kona e Brandfort u pfumeleriwe kutlhelela ekaya hi lembe ra 1986. Loko a fika e kaya ukume leswaku makhelwani wa yena ari nghozi swinene hi vantshwa lava ava endla mpfilu mpfilu naswona mfumo se awu nghenise state of emergency. Hiku ringeta ku pfuna lava vangati kuma vari eka mpfilumpfilu lowu, Winnie u simekile xipano xa bolo ya milenge xa Mandela United Football Club (MUFC) lexi axi endlela vantshwa.

Xo biha, ntlawa lowu wutsundzukiwa hi migingiriko yavona yoka yingari kahle. Xipano xitlulane milenge na vana va xikolo xa Daliwonga High School, laha mbuyelo wakona kungava kuhisiwa ka yindlu ya Winnie na Nelson yale Orlando West yihisiwa. Switori aswi hlamusela leswaku MUFC hiyona yikhumbekaka eka kumbeyetela, kutlhakisa naku xanisiwa ka vanhu. Xitori lexinga duma swinene hilexi xa Stompie Seipei.

Hi 1988 Stompie ari mulwela ntshunxeko wa 14 wa malembe loyi arina xipano xa MUFC loko a nyamalala. Ntsumbu wayena wukumekile endzhaku ehandle nyana ka Soweto. Ari na timbanga to mbeyeteriwa kutani a dlawa hi switirhisiwa swale nghadeni. Munghana wa Winnie, Dr Abu Baker Asvat an’wi tshungurile timbanga leti loko anga se lova.

Asvat uvikile leswaku Stompie a vavisekile byongo, a hlanta, naswona anga dyi nchumu. Masiku nyana endzhaku ka xiviko xakwe, Dr Asvat u dlawile hi vavanuna vambirhi lava ava ti endla swigulani.

Kufambelana na Kusungiwa

©Eric Miller
1988 Fireman at the scene of the fire at Winnie Mandela's house

Winnie ari yena loyi a ehleketeleriwa eka madzolonga lawa hikuva ari na vuxaka bya xipano lexi xa Mandela United Football Club (MUFC) na migingiriko ya xona. Aswitikomba leswaku malembe yaku xanisiwa, kutwisiwa kuvava emoyeni na ntokoto wa yena wale khotsweni xikan’we na kuyirisiwa ka yena aswi endle leswaku Winnie afa ripfalo leswinga endla leswaku a vonaka ari socha. Akuri na swiviko swaleswaku maendlelo yayena aya sungula kuva na tinyimpi xikan’we na vusocha.

Eka yan’wana ya marito yayena ya ndhuma, Winnie u vule leswaku, “Kun’we, hikhomane hi mavoko, na mabokisi ya mencisi xikanwe na mathayere enhanwini hitari lulamisa tiko leri.” Leswi aswi kongomisiwe eka maendlelo lawa yo mbarisa munhu thayere e nhanwini kutani a hisiwa, kutwisiwa kuvava xikan’we naku herisiwa ka vutomi bya munhu hiku mbarisiwa thayere kutani a hisiwa. Kuvikiwa leswaku Winnie u seketele maendlelo lawa hi marito yakwe naswona a khumbeka eka timhangu totala ta kumbarisiwa ka vanhu mathayere.

Xidzedze Xitinyika Matimba

©Eric Miller

Hi 1990 kuyirisiwa ka vandla ra ANC swivuye switlakusiwa ximfumo. Nelson Mandela xikan’we na vabohiwa van’wana vatipolotiki va chuchiwile e khotsweni naswona Winnie uvile na nkateko waku tlhela a hlangana na nuna wa yena nakambe endzhaku ka 27 wa malembe.

Endzhaku ka sweswo, na ntshunxeko awuri ekusuhi, Nelson na Winnie avari eka tinhlengeletano totala na kuburisana na ntshungu, ku famba matiko xikan’we naku burisana ni vateki va mahungu. Winnie u thoriwile kuva nhloko ya Social Welfare eka vandla ra ANC hi September lembe rero. Hi 1991, Winnie na vatirhi kulori vayena eka Mandela United Football Club (MUFC) vatengisiwile eka ku tlhakisiwa naku dlawa ka Stompie Seipei.

Winnie anga voniwanga nandzu eka ku dlawa loku, kambe u gweviwe kutshama e khotsweni ntlhanu wa malembe ehenhla ka milandzu ya mune yo tlhakisa na un’we waku khumbeka eka kumbeyetela. Leswi swivuye swihungutiwa kuya eka suspended sentence ya malembe mambirhi na ndziho wa R15 000. Ku tengisiwa loku na ku hleketeleriwa loku kuve na xiave eka vukati bya Winnie.

Xifaniso xa Nelson na Winnie tani hi vatekani lava tsakeke xisungule kunyamalala loko maveriveri ya vugangu bya yena yasungule ku hangalaka. Hi 1992 lava mbirhi vativise hitaku hambana ka vona, kulandzela kutshika ka ntirho ka Winnie eka switulu hinkwaswo eka vandla ra ANC. Kutani vukati byi helela makumu hi lembe ra 1996.

Translated by Ike Ngobeni

Malembe yale kuheteleleni ya Winnie Mandela

Endzhaku ka kuherisiwa ka xihlawu-hlawu naku sungula ka The Truth and Reconciliation Commission (TRC) hi lembe ra 1996, Winnie Mandela u vit...more

Winnie Mandela

Winnie Madikizela-Mandela u tsundzukiwa ngopfu kuva ari “Manana wa rixaka” xikan’we na nhlupheko lowu anga hlangana na wona tani hi ns...more