Nga murahu ha musi vho-Winnie vha tshi bva Vhuthubwani Brandfort vho tendelwa u humela hayani nga 1986. Vho swika vha wana uri hune vha dzula hone hu vho ofhisa vhukuma na vha muvhuso vha dzula vha tshi khou mona-mona hu dzula huna migwalabo. Nga u thusa u tumbula vhane vha vha vha kha dzi khakhathi vho-Winnie vha thoma claba yo no pfi Mandela United Football Club (MUFC) vha tshi khou itela vhaswa vho kwasheaho.
Zwo no vhavha ndi zwa uri hei klaba i humbulwa nga masinḓambiu. Club ya ita zwa dzi nndwa na vha Daliwonga High School, hezwi zwa sia hu tshi fhiswa nnḓu ya vho Winnie na vho-Nelson ya Orlando. Zwiṱori zwi tshi bva zwa vha zwi tshi khou amba uri MUFC ndi yone ine yavha na vhuḓifhinduleli kha zwa dzi khakhathi na u tswa vhathu na u tambudza.
Zwine zwa ḓivhiwa vhukuma kha hezwi ndi tshitori tsha Stompie Seipei. Nga 1988 Stompie ovha ana minwhaa ya 14 we avha tshi lwa na zwa muvhuso wa tshiṱalula atshi kha club ya MUFC, musi atshi ngalangala ḽinwe ḓuvha. Tshitumbu tshawe tsha wanala nnḓa ha Soweto. O vha o rwiwa lwa vhukuma na tshitumbu tshawe tsho vha tsho ṱhavhiwa nga zwithu zwa tsimbi.
Mungana wa Winnie, Dr Abu Baker Asvat vho vhona dzi khuvhabvu kha ye nga murahu ha musi atshi fa. Asvat a ḓivhadza uri Stompie ovha na khuvhabvu kha maluvhi, ovha tshi khou ṱanza na uḽa asi khou ḽa. Nga murahu ha maḓuvha a u amba hezwi, Dr Asvat a mbo ḓi vhulawa nga vhanna vhavhili vho ḓa vha tshi khou ḓiita vhalwadze.
Vho-Winnie vho vha vho tingiwa nga hezwi zwi tshi khou tumaniswa navho nga mulandu wa uri zwa club ndi zwavho. Zwo vhonala hu minwaha ya u tambudzwa, muhumbuloni, na tshenzhemo ya khothoni na ya u iledzwa u shuma hezwi zwo vhaisa vhukuma vho-Winnie, vha swika he vha vhonala sa sole ḽire fhasi.
Ha vho pfi ku ambele kwavho ku vha kuna dzi khakhathi na u langiwa nga tshisole. Kha zwinwe zwa zwi speeche zwine vha amba zwine zwi ya ḓivhea vhukuma, vho -Winnie vho ḓo amba hezwi, “roṱhe, ro farisana, na mabogisi a matshes na dzi necklace dzashu ri ḓo kunda vhari ṱhuphaho.”
Hezwi zwo ambiwa uri zwi ḓo vha vhuṱanzi ha dzi necklace, u tambudzwa na u vhulaiwa nga ndila dza u kombetshedza zwithu kha vhanwe. Hu ambiwa uri vho-Winnie vho vha vha tshiita zwe vha vha vha tshi dzulela u amba na hone vha ṱanganiswa na mafhungo o raloho.
Nga 1990 tshigwevho tsha u iledzwa ha ANC tsha fheliswa. Vho Mandela na vhanwe vhafariwa vha bviswa khothoni na hone Winnie a vhuyelela na munna wawe zwe zwa ḓo fhedza zwo dzhia minwaha ya 27 vha khothoni. Nga murahu ha hezwi hu tshi khou swika mbofholowo, vho -Nelson na vho Winnie vho vha vha tshi vhonala vha vhoṱhe kha vhunzhi ha mitangano na speeche, vha tshi khou tshimbila na vho ramafhungo.
Vho-Winnie vho mbo ḓi ṋangiwa uri vha ḓo vha muhulwane wa zwa Social Welfare nga Khubvumedzi honoyo nwaha. Nga 1991, Winnie na vhanwe vhashumisani kha zwa bola ya MUFC vha ya tsengoni ya u vhulaiwa ha Stompie Seipei. Winnie o wanala asina mulandu naho zwo ralo vho wanala mulandu wa u dzula khothoni lwa minwaha miṱanu nga zwa u kidnapper na nwaha muthihi kha wa urwa muthu. Hezwi zwa isa kha u imiswa u shuma ha minwaha mivhili na mbandelo ya R15 000.
Dzi tsengo na zwoṱhe zwe zwa vha zwi tshi khou ṱangana vho Winnie, zwo vha na u khakhisa kha mbingano yavho. Tshifanyiso tsha muya wa u takala wa vho-Winnie na Nelson tsha thoma u nyetha mafhungo a zwa nga nnḓa athoma u mona mona. Nga 1992 vhuvhili havho vha mbo ḓi amba zwauri vha khou fhambana, zwa tevhela nga vho- Winnie vha tshi litsha mushumo kha ANC. Vha mbo ḓi ṱalana nga 1996.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe