U-Winnie Mandela Uragela Phambili Nomtlhago

Wabotjhwa Watlhagiswa

©Eric Miller

Ngaphandle kokobana ukumdingiswa kwenza bona angarhoni ukuya lapha afuna ukuya khona, uWinnie Mandela waragela phambili ngokuzibandakanya emtlhagweni wokuninwa ngobuhlanga.

Ngonyaka ka-1969 wabotjhwa ngaphasi komthetho i-section 6 yomthetho yabavukela urhulumende okhabe utlhadlhula bona nanyana ngubani angabotjhwa ngaphandle kokuphiwa i-warrant abotjhwe ngaphandle kokuthola irhelebho lezomthetho nange basolela bona uyingozi emthethweni nekuhlaleni kuhle.

Lokha nakabotjhiweko uWinnie wavalelwa yedwa iinyanga eziyi-18, amalanga wokuthoma ayi-200 awahlala lapho gade angakavunyelwa kobana angahlangana nabantu, ngaphandle kwalabo ebekumapholis amhlohla ngemibuzo. Ngeseleni akade akiyo khabe kunengubo ezintantu, ezinamatsetse, ezinunomka umthundo, kanye nebhodlela leplayistiki; ibhigiri kanye nethunda eliyiskiki elinganasbambo.

Ilerhe elingakavalwa ekabe likhanya ngaphezu kwenhloko zakhe ngaso soke isikhathi, elenza bona angahlukanisi bona sebusuku namkha sekuseni na. Khabe bamtlhagisa ngendlela enesihlungu. UWinnie khabe bamkhandela kobana alale amalanga amahlanu lokha abasetjhi bamphosa ngemibuzo.

Muva baletha esinye isibotjhwa wabukela sitlhoriswa naso. Abasetjhi bamtjela bona ukungafuni kwakhe ukukhuluma kwakumthelela wokobana batlhorise umuntu loyo kanye nezinye iimbotjhwa.

Ubhalelwa Kujayela

©Eric Miller

Ngemva kokobana abambelelele ukutlhoriswa amalanga ambalwa nangemva kokobana abone kutlhoriswa ezinye iimbotjhwa. UWinnie wagcina sele athembisa ukuphendula imibuzo yabasetjhi. Umlandu wakhe wathoma ukukhamba ikhotho ngoNobanyeni ka-1969 okwarholela ekutheni akhutjhwe ngaphandle kokutholwa amlandu.

Khabe angakavunyelwa ukusuka kwakhe hlangana kwaka-6 am ukuya ngo-6 pm. UWinnie wakweriyela ubabakhe eTranskei ngaphambi kokobana ukudingiswa kwakhe kuthome. Ngombana iskhathi ekhabe agcina ngaso ukukhuluma noyise kwakukulokha uyise asadlhadlhabezwe yisistimu yendawo egade zenzelwe abantu abanzima ngebala bodwa, wabeka phambili urhulumende webandlululo. Wakhamba wayokukweriyela indodakhe uNelson Mandela, eRobben Island nalokha asadingisiweko.

Nanyana amkweriyele njalo, benza kobana kube budisi kobana akhulume nendodakhe ngokutjhaphuluka, uWinnie wakhamba angakaneli. Ekhaya nakhona kwabamzukuzuku. Amapholisa bekalokhu aragele phambili ngokumtlhorisa amngenela kwakhe, amonele, aphule nanyana abethe umuzi ngebhomu. Nanyana kunjalo uWinnie wabambelela, waqina waragela phambili nokubanikeza umlayezo wokobana abamthusi.

Usulelwa Ngomlandu

©Eric Miller

UWinnie wabotjhwa godu ngonyaka ka-1973, ngebanga lokobana wahlangana nomunye umuntu odingisiweko uPeter Magubane. Wahlala iinyanga ezilisumi nahlanu ejele le-Kroonstad labafazi, kodwana wathola ukuhlala lapho kungasibudisi khulu, watjhatjhululwa ngemva kwenyanga ezisithandathu kwaphela.

Lokha umthetho wokudingiswa kwakhe nawuphelako ngonyaka ka-1975 akhange usavuselelwa. Waragela phambili wazibandakanya eendabeni zomtjhagalo wabafundi beSoweto/-Soweto Student uprisings yonyaka ka-1976. Warhelebha ukutlama ihlangano yababelethi i-Soweto Parents’ Association wakhamba akweriyela labo abalimalako nanyana abavalelwa nakwenziwa umtjhagalo wabafundi loyo.

Nanyana uWinnie khabe awusekela kwaphela umtjhagalo loyo, urhulumende wakhomba yena, wathi nguye unobangela wawo. Bambopha, bamvalela iinyanga ezihlanu ngaphambi kokobana bamnikeze omunye umthetho wokumudingisa ngonyaka ka-1977.

Udingiselwe eBrandfort

Unyaka ka-1977 kwabamnyaka lapha uWinnie bamdingisa khona endaweni enethuli i-Brandfort esesi fundeni se-Free State. Kwakukulapho akatelelwa khona kobana ahlale iminyaka ebunane. Amapholisa akade asebenzela urhulumende atjela abahlali beBrandfort kobana uWinnie uyingozi nokobana bangazibandakanyi naye nakancani.

Nanyana kunjalo, uWinnie akhange aphela amandla warhona ukuphilisana nomphakathi okhabe umzombelezileko. Lokha ase-Brandfort wathoma i-kitchen soup, nalapha khabe benza khona ingadi bamphakathi ngokuhlanganyela, indawo yezamaphilo engumakhambangendlwana, ikulisa, iklabhu yokuthunga, kanye nehlangano yendandani kanye nabantwana abancani abaphula umthetho.

Translated by Busisiwe Skhosana

Ukuphambana Kwemibono Okuzombeleze uWinnie Mandela

Ngemva kokobana uWinnie atjhatjhululwe ekudingisweni eBrandfort bamvumela kobana abuyele ekhaya ngonyaka ka-1986....more

U-Winnie Mandela

Udume khulu ngebizo laka-Winnie Madikizela-Mandela nangokuba “ngumma wesitjhaba” begodu imitlhago ahlangabezana nayo ngokuba mfazi kaMan...more