SQLSTATE[HY000]: General error: 144 Table './aatc/tiger_page_view' is marked as crashed and last (automatic?) repair failedMhisi - Timamali - Afrika-Dzonga

Spotted Hyena
Mhisi

© Roger de la Harpe

Vito

Mhisi [Crocuta crocuta]

Nhlamuselo

N’wana wa mhisi u na mavalavala. Xin’wani xaswihlawulekisi xa xiharhi lexi hileswaku axiswikoti kuti dlayela nyama hi xoxe kambe xikota kutekela swin’wani loko swikhome nyama. Lexi hlamarisaka hileswaku sweswi xitiveka tani hi muhloti lonkulu. Mafambelo yayona na vitanelo ra yona swiendle leswaku mhisi yinga dumi kahle.
Khale ayitiveka yiri eka muxaka watimbyana tale nhoveni kambe sweswi yitiveka yifana swinene na ximanga. Kuhleka ka mhisi enhoveni na vusiku I swin’wana leswi endlaka leswaku yi duma swinene enhoveni. Nhloko yayona leyi kulu, nhlana wo voyama naku kota ngopfu kunuhetela iswin’wana swaswihlawulekisi swa mhisi. Leyi ya xisati iyin’wana ya leti vonakaka swinene enhoveni naswona yikulu eka leya xinuna hi miri.
Ya xisati yikwalomu ka 850 mm hiku leha laha makatleni yitika 70 kg kasi leya xinuna yona yitika 60 kg. Mhisi leyi ya mavalavala iya xitshopani yiva na mavala ya ntima na tindleve ta xirhendzevutani. Xirho xa yona xa xisati xifana ngopfu na xirho xaxinuna leswi endlaka leswaku switika ku hambanisa yaxisati eka ya xinuna.

Tinhlayo ta Nkoka

Vito ra xi Latin: Crocuta crocuta
Ntiko (Xisati): 56 - 80 kg
Ntiko (Xinuna): 46 - 79 kg
Ku leha (Xisati): 1, 5 m
Kuleha (Xinuna): 1, 5 m
Ku biha emirini: 3, 5 wa tinhweti
Nhlayo wa vana: 2 (1 - 4)
Kuringanela masangu: 2 - 3 wa malembe
Ntiko wotswariwa: 1, 5 kg
Swakudya: Carnivora
Ndyangu: Hyaenidae
Kutsutsuma rivilo: 60 km/h

Swakudya

Vativi nkulu van’wana vanga kaneta leswaku mhisi ixihadyana lexi humelelaka swinene ekuhloteni laha Dzongeni wa Afrika kuya hileswi xihanyisaka swona leswi tsakisaka swinene. Mhisi ayitekiwa tani hi toya ekusunguleni kambe vulavisisi byikomba leswaku xihumelela ngopfu eku hloteni naswona xina matimba. Mhisi yitekela swinwani swiharhi swakudya hiku swirhandza, loko timhisi tihlanganile taswikota ku hlongola tinghala tisala tidya nyama tinga dlayangi.
Hambiswiritano timhisi tikota ngopfu ku hlota swakudya titidyela hitoxe. Mhisi yikota kudlaya swiharhi leswintsongo naku dya nyama leyi se yibolaka. Mhisi yikota kuhlongorisa hi xipidi xa 60km/h kuringana mpfhuka wa 3kms. Swiharhi swofana na Tinyarhi, Mhofu na Mhala swa dlawa hi ntlawa wa timhisi loko tiswihlengela Kunene.

Kutswalana

Vana vatswariwa nkari wihi kumbe wihi wa lembe. Kubiha emirini switeka 3-4 wa tinhweti naswona mhisi yitala kutswala mahahlwa hi kan’we. Vana vakona vatika kutlula 3 pounds loko vatswariwa. Vahlayisiwa kukondza valumuriwa endzhaku ka 12-16 watinhweti. Swakudya aswina nkoka eka vana vakona hikuva vahanya hiku mama eka mana wa kona.
Vana vakurisiwa emintlhambini laha laha vasirheleriwaka hi mhisi yinwana na yinwana. Leya xinuna ayi hlayisi vana kasi letin’wana ati laveki laha kungana vana lavantsongo hikuva tina ntolovelo wo xanisana. Leya xinuna yitala kutswarisa leta xisati tinga kona kwala entlhambini.

Mahanyelo

Mhisi yitumbela emabyasini. Yi hanya ngopfu navusiku kasi na nhlekani yiwisa laha kunga tlhuma kumbe yitumbela enkeleni lowu nga siyiwa hitimhandzela. Timhisi titala kuhanya himintlawa leswaku tita kota no tilwela loko tihlangana na valala.

Nhlamuselo ya Mikondzo

Mhisi yina swikunwani swa mune eka milenge yale mahlweni nalendzhaku, laha xin’we xingana n’wala wokoma no tika. Ntikelo lowu wamikondzo yalemhlweni wuvonaka hivukulu bya nkodzo wa yona leyinga yikulu eka leyale ndzhaku. Mhisi leyi ya mavalavala yikulu eka leya buraweni.

Laha yi Kumekaka Kona

Timhisi titsakela kutshama ngopfu laha kunga oma, kupfuleka, kutlhela kuva mananga nyana. Yakala swinene eka tindzhawu totala laha Afrika Dzonga kambe yikumeka swinene exikarhi ka tiko nale ka Skukuza entangeni wa Kruger, Kalahari Gemsbok National Parks, Limpopo, nale N’walungwini wa KwaZulu-Natal.