Matshwao a Mafu a Dipodi

©Alan R Walker
Ho shwelwa ke diphoofolo tse ngata ho ka thibelwa ha ho fumanwa matshwao a mafu pele. Ho bohlokwa hore o boloke mohlape wa hao letsatsi le leng le le leng. Batla diphoofolo tse tepeletseng maikutlo, di robala fatshe, di itlhohle, di se ke tsa ja kapa tsa nwa kapa tsa itshwara ka tsela e makatsang jwaloka ho kgaola hlooho kapa ho kgaola matsoho. Ka ho etsa jwalo, o tla kgona ho hlokomela malwetse ka matshwao a bontshitsweng.
Malwetse a mang a thata ho kgetholla hobane bongata ba oona bo na le matshwao a tshwanang.
Malwetse a ka bakwa ke dibaktheria, dikokwana-hloko, dikokonyana tse phelang diphoofolong le mahlahana a mang a sa tshwaetsanweng. Matshwao a malwetse a thathamisitsweng a ka nna a thusa ho bona bolwetse boemong ba pele. Haeba o belaela taba e tebileng ho podi ya hao, ho molemo ho ikopanya le ngaka ya hao ya diphoofolo.

Matshwao a tlwaelehile le Malwetse a ka Kgonehang

Mmele o sa tlwaelehang o fokolang: Caprine Arthritis Encephalitis (CAE)
Ho hema ho sa tlwaelehang: Acidosis, Chefo ya nitrate / Nitrite, Lefuba (M. tuberculosis),Verminous Pneumonia (Dictyocaulus filaria), Anthrax, Caprine Pleuropneumonia e tshwaetsanang, Melioidosis, Ho kodiswa ke dinto tse itseng / Dikokonyana tse lomang, Ho buduloha, Metsi a Pelo
Lebese le sa tlwaelehang: Mastitis, Caprine Arthritis Encephalitis (CAE), Enterotoxemia
Anaemia: Coccidiosis, Barber pole worm, Blood Parasite –(Anaplasmosis), Dinta, Matsetse kapa Diboseleise,Caseous lymphadenitis, Tuberculosis (M. tuberculosis), Kgaello ya Koporo, Babesiosis (Metsi a makgubedu), Flukes kapa Flatworms (Dikokwana-hloko tsa ka hare), Mpa le Manyowa a mala, Trypanosomiasis
Anorexia: Caseous lymphadenitis, Listeriosis, Mastitis, Boimana ba toxemia (ketosis), Urolithiasis (Metsi a mpa /cystitis), Pneumonia, Caprine Pleuropneumonia e tshwaetsanang
Monkgo o mobe: Footrot, Coccidiosis
Bofofu: Inotoxemia, Coccidiosis (Dikokwana-hloko tsa ka hare), Polioencephalomalacia
Ho buduloha: Acidosis, Chefo ya Urea
Madi Lebeseng: Mastitis
Madi Morotong: Urolithiasis (Metsi a mpa / cystitis), Babesiosis (Metsi a makgubedu)
Ho lahlehelwa ke madi: Dinta, Manyowa a Mpa le Mala
Letshollo le Madi: Anthrax, Enterotoxemia, Coccidiosis (Dikokwana-hloko tsa ka hare), Malwetse a Dinko tsa Nairobi
Lebotlo la mohlahare: Fluke ya Sebete,(Barber pole worm),Parasitic gastroenteritis, Manyowa a Mpa le Mala
Ho pipitlelwa: Manyowa, Feberu ya Lebese
Diso tse chitja (sefahleho, mahetla, molala, mahlo): fungus
Ho khohlela kapa ho thimola: Lefuba (M. tuberculosis),Verminous Pneumonia (Dictyocaulus filaria), serame sa matshwafo, Caprine Pleuropneumonia e tshwaetsanang
Ho lla kgafetsa: Ho buduloha
Dandruff ya Letlalo: Mange (Sarcoptes, Demodatic and Psoroptes)
Ho fellwa ke metsi mmeleng: Coccidiosis, Acidosis, Barber pole worm, Peste Des Petits Ruminants
Ho tepella maikutlo: Listeriosis,Mastitis, Toxemia ya boimana (ketosis), Urolithiasis (Water Belly/cystitis), Encephalomalacia (PEM) /Polioencephalomalacia (PEM), Lefu la bohlanya la dintja, Serame sa matshwafo, Anthrax, Colibacillosis (Scours), Johne’s Disease, Melioidosis, Milk Fever, Enterotoxemia, Babesiosis (metsi a kgubelu), Heartwater
Letshollo/Scours: Enterotoxemia, Coccidiosis, Chlamydial Abortion, Johne’s Disease (M. Paratuberculosis), Sebete sa Fluke, (Barber pole worm)-Parasitic gastroenteritis, Tapeworm, Brucellosis, Acidosis, Stomach le Intestine Roundworms, Peste Des Petits Ruminants
Lero le tsang leihlong (Ocular discharge): Pinkeye, Verminous pneumonia (Dictyocaulus filaria), Agalactia e tshwaetsanang
Ho tsekela: Insecticides (Aldrin, Endrin Chlordane le Dieldrin)
Ditsebe tse leketlang: Listeriosis
Matheba a ommeng Letlalong: Mafu a fungal (Setlapedu), Mange
Salivation e feteletseng: Listeriosis, Allergies/Insect Stings, Rabies
Feberu: Caseous lymphadenitis, Mastitis, Coccidiosis, Goat Pox, Hemorrhagic Septicaemia (P. multocida), Tuberculosis (M. tuberculosis), Pneumonia, Anthrax, contagious Agalactia, contagious Caprine Pleuropneumonia, Listeriosis, Melioidosis, Babesiosis (Red Water), Heartwater, Foot and Mouth Disease (FMD), Nairobi Sheep Disease
Frothing (lekweba molomong): Rabies, Ho pipitlelwa, Caprine Pleuropneumonia e tshwaetsanang
Ho Tskitlanya ha Meno: Coccidiosis
Ho lahlehelwa ke moriri: Mange (Sarcoptes, Demodatic and Psoroptes), Setlapedu (Fungus)
Ho sunya hloho: Enterotoxemia
Ho ruruha pakeng tsa menwana ya maoto: Footrot, Ecthyma e tshwaetsanang
Ho ruruha ha di follicles tsa moriri: Setlapedu (Fungus)
Ho hlohlona: Dinta, Mange
Ho holofala: Footrot, Mafu a malwetswe a maoto le molomo, Brucellosis
Mokgathala: Barber pole worm, Mastitis, Acidosis, Urolithiasis (Metsi a mpa)
Ho robala / ho sitwa ho phahama: Grass Staggers, Boimana ba Toxemia, Enterotoxemia
Ho lahlehelwa ke takatso ya dijo: Coccidiosis, Anthrax, Mastitis, Rabies, Contagious Agalactia, Johne’s Disease, Listeriosis, Melioidosis, Ho pipitlelwa, Encephalomalacia/Polioencephalomalacia (PEM), Urolithiasis (Metsi a mpa), Metsi a pelo, Peste Des Petits Ruminants, Goat Pox
Tlhahiso e tlaase ya lebese: Barber pole worm, ho bola ha maoto, Ecthyma e tshwaetsanang, Coccidiosis, Caseous Lymphadenitis (CL), Copper deficiency, Johne’s Disease, Streptothricosis, Ho pipitlela, (Kokwana-hloko ya madi) - Anaplasmosis, Babesiosis (Metsi a makgubedu), Dinta, Manyowa a mala le mpa, Rabies, Rift Valley Fever
Ho hlahisa ho tlaase: (Kokwana-hloko ya madi) - Anaplasmosis, Babesiosis (Metsi makgubedu)
Kotola: Mange
Lero dinkong: Verminous Pneumonia (Dictyocaulus filaria), Pneumonia, contagious Caprine Pleuropneumonia, Melioidosis, Nairobi Sheep Disease, Peste Des Petits Ruminants, Goat Pox
Ho tshoha / ho thothomela: Grass Staggers
Bohloko ho ntsha metsi: Urolithiasis (Mpa ya Metsi)
Pale Mucus Membrane: Barber pole worm
Ho shwa ditho /ho shwa ditho tse hanyane: Listeriosis
Boemo bo bobe: Coccidiosis, Barber pole worm, molomo o bohloko, Babesiosis (Metsi a makgubedu), Flukes or flatworms (dikokwana-hloko tsa ka hare), Dinta, Manyowa a mpa le mala
Mahlo a makgubedu: Pink Eye
Rough or Dull Hair Coats: Coccidiosis, Baber pole worm, Liver Fluke, Copper deficiency, Johne’s Disease, Scrapie, Goat Pox
Salivation / Kotsi: Rabies, Encephalomalacia/ Polioencephalomalacia (PEM), Listeriosis
Kgoo kapa machachetsi ka molomo: Ecthyma e tshwaetsanang (molomo o bohloko), Foot and Mouth Disease (FMD), Peste Des Petits Ruminants, Goat Pox
Kgoo (Mmele): Mange, Goat Pox
Ho hlohlona haholo: Mange
Machachetsi a manyane (menwana): Foot and Mouth Disease (FMD)
Mohlamu o bohloko: Anthrax
Setho sa bosadi se bohloko: Anthrax
Diso (Mahlong): Ecthyma e tshwaetsanang (molomo o bohloko)
Diso (Scrotum): Ecthyma e tshwaetsanang (molomo o bohloko)
Diso (Setho sa bosadi): Ecthyma e tshwaetsanang (molomo o bohloko)
Diso lerameng: Rift Valley Fever
Diso Leleme: Rift Valley Fever
Diso (Ditsebeng): Ecthyma e tshwaetsanang (molomo o bohloko)
Kgatello ho ntsha metsi: Urolithiasis (Metsi mpeng)
Swallow Belly/Hay belly: Liver Fluke
Ho ruruha manonyeletso: Brucellosis, Contagious Agalactia, Caprine Arthritis Encephalitis Syndrome
Ho ruruha makwalateng: Brucellosis
Ho thothomela hohle: Chefo ya Urea, kgaello ya Koporo, Enterotoxemia,Scrapie
Ho ruruha ha tlhoko: Mastitis, Agalactia e tshwaetsanang
Ulcerative Lesions (Ka hare ha molomo o ka tlaase/ marenene): Peste Des Petits Ruminants
Lero le tlwaelehileng ho tswa hara botshehadi: Mastitis
Ho hlatsa: Milk Fever
Loss Weight / Off Feed: Footrot, Caseous lymphadenitis, Stomach and Intestine Roundworms, Johne’s Disease (M. Paratuberculosis), Tuberculosis (M. tuberculosis), Copper deficiency, Streptothricosis, Barber pole worm, Coccidiosis (Internal parasite), Trypanosomiasis, Caprine Arthritis Encephalitis Syndrome
Diboko: Barber pole worm, Flukes or Flatworms (dikokwana-hloko tsa ka hare), Stomach and Intestine roundworms, Setlapedu, Tapeworm

Translated by Bongani Matabane