Vredefort Ngeminyaka Yeshumilamabili Eminyaka

© David Fleminger

Sigodzi se Vredefort

Ngemuva kweMphi yemaBhunu ye Anglo yesibili nayiphela, lomnotfo we sigodzi se Vredefort wonakala. Liningi lebalimi/bafuyi labuyela emadlweni lamnyama kwatsi likhulu letisebenti talabamhlophe babuyiselwa emuva. Ngemfutfo wekuphakamisa linani lakulesigodzi, hulumende wagcizelela inombolo yetikimu tekusebenta kanye nesimo saphuculwa ngetisebenti tasendzaweni.
Libholoho lelingetulu kweMfula we Vaal eParys lakhiwa nga 1915. Imigcwaco yesitimela yakhuliswa. Imigwaco yalungiswa. Emafactory akhiwa. Tikimu tekunisela tasungulwa (kufana ne Lidamu leVaal kanye ne Barrage). Kancane, esisimo sabancono kwatsi tekulima takhula. Namuhla, iParys isemhatsini wemmango lophucukako kahle ngetekulima, ikhicita imimbila, lugwayi, isunflower, emantongomane kanye netinkhomo. Tekuvakasha nako kuyintfo lemcoka ngendlela yekwenta imali yalesigodzi.

Lokungajabulisi Ngelubandlululo

Ngesikhatsi sandvulo nga semashumi lamabili naso saletsa kungajabulisi kwelubandlululo, kantsi tisebenti letimnyama tasemapulazini atizange titfola bulula ngaleso sikhatsi. Linye licala lifaka bantfu base Machaviestad, edvute ne Potchefstroom.
Takhamuti tase Machaviestad (incenye yesive se Barolong) besihlala lapho kusukela nga 1840, ngesikhatsi Andries Potgieter 'abanika' lendzawo, ngendlela yekukhombisa kubonga kwakhe ngekumesekela ekulweni neMatabele. Kwatsi nga 1920, nomakunjalo, balimi labamhlophe bakhula bangajabuli ngekukhula kwelinani lebantfu labamnyama etitubhisini tabo kanye nemitabo leminingi labayenta kutsi bahanjiswe. Lama Barolong, nomakunjalo, ema acina aphindze angavumi kusuka.

Kususwa Ngenkhani

Ekugcineni, nga 1971, lohulumende kanye naSodolobha wase Portch wacina futsi watsembisa kubasusa. Lama Barolong anikela kulokufunwa ase ayahanjiswa aya eRooigrond, edvute nase Mafikeng, etindzaleni te Bophuthatswana. Iminyaka lebeyilandzela yemashumi lamatsatfu, balwela kutfola indzawo yabo yase Machaviestad, kepha beyingakhombisi kutfolwa.
Injabulo, ngemuva kwelukhetfo lwesive lwanga 1994, kusua lokusha kwatsanyela lendzawo kwatsi lenkinga ye Machaviestad yaphakanyiswa futsi. kulesi sikhatsi, kwavunyelwana kutsi lokhansela utotsenga lendzawo ibuye emuva isuke kulabayiphetse nyalo (labamhlophe) ibuyele kubantfu be Barolong. Ngamhlaka 28 enyangeni yaMabasa nga 1995, macondzana nemnyaka munye ngemuva kwelukhetfo, imindeni yekucala lelikhulu nelishumi yabuyela eMachaviestad.

Translated by Phindile Malotana