Vredefort Ka Ngwagakgolo Wa 20

© David Fleminger

Selete Sa Vredefort

Ka morago ga ge ntwa ya bobedi ya maburu e fedile, ekonomi ya selete sa Vredefort e ile ya nyama. Balemi ba bantši ba ile ba boela tšhemong gomme bašomi ba polase ba bantši ba makgowa (bywoners) ba be ba hloka. Ka maitekelo a ho hlakantšha mahuma a lefelo, mmušo o thomile go šoma le mananeo ao a ilego a godišwa le badiredi ba selegae.
Leporogo mo nokeng ya Vaal mo Parys e agilwe ka 1915. Diporo di ile tša oketšwa. Ditsela di ile tša kaonafatšwa. Di ba gona. Dikimi tša go nošetša di agilwe (go swana le ya mo letamong le barrage). Gannyane gannyane, seemo se ile sa ba kaone gomme temo ya kgwebo e ile ya thoma go atlega. Lehono, Parys e ka gare ga temo ya setšhaba e kaone, go tšweletša lehea, motšoko, sonoplomo, dimmuru le dikgomo. Boeti ke tšhelete ye bohlokwa ya selete.

Kotsi Ya Gatelelo

Ngwagakgolo wa 20th o tlišitše kgethologanyo, gomme bašomi ba bantsho ba dipolaseng ba be ba se šome bonolo. Bjalo ka poignant ye amago batho ba machaviestad, kgauswi le Potchefstroom.
Badudi ba machaviestad (karolo ya morafe wa barolong) e be e dula fao go tloga ka 1840's, ge Andries Potgieter â ba file naga, bjalo ka taetšo ya gagwe ya ditebogo tša thekgo gare ga ntwa ya kgahlanong le matabele. Ka 1920's, le ge go le bjalo, balemi ba bathobašweu ba be ba bas a thaba ka koketšo ya palo ya batho ba baso bao ba o lego pele ga bona le maitekelo a mmalwa a dirilwe go di abelwa. Barolong, le ge go le bjalo, ba ile ba emelela ka maatla gome ba gana go huduga.

Go Tlošwa ka Kgapeletšo

Mafelelong, ka 1971, mmušo le lekgotla la toropo ya potch ba be ba tšhošetšwa go tlošwa. Barolong ba ile ba inneela gomme ba išwa Rooigrond, kgauswi le Mafikeng, mo legae la Bophuthatswana. Mo mengwageng ye masome tharo e tlago, ba lwele go hwetša naga ya bona mo Machaviestad, eupša ga se ba fenya.
Ka morago ga dikgetho tša temokrasi ya 1994, monyetha wo mofsa o ile wa swiela naga gomme taba ya machaviestad e ile ya botšišwa gape. Nakong ye, e be e le gore Khansele e reka naga go tšwa bang bja batho ba ba makgowa e be ba e bušetša morago go Barolong. Ka 28 Aporele 1995, ka morago ga dikgetho, malapa a 110 a mathomo a boeletše machaviestad.

Translated by Lebogang Sewela