I-Vredefort nge-20th Century

© David Fleminger

Isifunda se-Vredefort

Ngemva kokobana kuphele i-Anglo Boer war yesibili, umnotho wesifunda se-Vredefort wonakala. Abalimi abanengi babuyela emasimini anzima Begodu amakhulu ngamakhulu wabasebenzi bamaplasi wamakhuwa. Basala banganabuyo. Ngokulinga ukuvusa umnotho wenarha leya, urhulumende wathoma amajima wenkimi zomsebenzi kwathi imakhiwo yavuselela babakhi bendawo leya.

Iblorho eliphezu komlambo i-Vaal River ese-Parys lakhiwa ngonyaka ka-1915. Iimporo zentimela zakhuliswa. Iindlela zenziwa ngcono. Kwakhiwa ama-factory.Kwakhiwa iinkimu zokuthelelela ( ezifana ne-Vaal Dam kanye namablorho). Kancani, isimo sabangcono Kwathi zokulima ngehloso yokwenza inzuzo zathoma ukuphumelela. Namhlanje i-parys iphakathi emphakathini ophumeleleko khulu kwezokulima, lapha bakhiqiza khona isphila, igwayi kanye ne-sunflower,amantongombani kanye nenkomo. Zokulima ngizo ezingenisa imali esfundenesi.

Isipoko Sebandlululo

I-20th century yaletha isipoko sesikhathi sebandlululo, begodu abasebenzi bemaplasini babantu abanzima khange kube lula kibo. Hlangana kweminye imilandu kubalwa wabantu be-Machaviestad eduze kwe-Potchefstroom.

Abahlali be-Machieviestand (bayingcenye yesitjhaba seBarolong) gade sele bahlezi lapho kusukela ngeminyaka yabo-1840s, lokha u-Andries Potgieter ‘ababuyisela inarhabo, abakhombisa ukuthokoza ngesekelo labo lokha nakalwa nesitjhaba samaTebele. Ngeminyanka yabo-1920s, amakhuwa gade sele bangathabi ngesitjhaba sabantu abanzima abangezelelekako enarhenabo begodu baling kanengi ukobana babafuduse. Isitjhaba seBarolong, Sajama rwe sala ukufuduka.

Basuswa Ngekani

Ekugcineni, ngonyaka ka-1971, urhulumende we-Potch Town Council waqina wasabisa ngokobana uzobasusa ngekani.Abantu be-Barolong bavuma, balayitjha balisa e-Rooigrond, eduze kweMafikeng, emakhaya weBophuthatswana.Eminyakeni eyalandela lapho pheze eyi-30, balwela ukubuyiselwa inarhabo ese-Machaviestad, kodwana babhalelwa.

Ngokuthaba, ngemva kokobana kube namakhetho wedomokhrasi ngonyaka ka-1994, kwaba nomthetho omutjha owaphasiswako enarhani, indaba ye-Machaviestad yavuswa godu. Ngeskhathesi, kwavunyelwana kobana ikhansela lizokuthenga inarha emakhuweni iyibuyisele kibaniniyo abantwini beBarolong. Ngezi-28 zakaSihlabantangana zango-1995, ngemva konyaka munye tere kuvowudiwe, imindeni yokuthoma eyi-110 yabuyela e-Machaviestand.

 

Translated by Busisiwe Skhosana