Isiteshi seMishini Sokuqala e-Namaqualand

Imishini yasePella

©Jacques Marais
Ngokumangalisayo, isiphetho sePella, isiteshi sokuqala eNamaqualand, sifihlekile. Abanye bathi bahlaselwa iziChwe, ezababulala uNgqongqoshe nomndeni wakhe, okwenze ukuba izakhamuzi zibaleke.
Ngokuqinisekile lo mhambi uGeorge Thompson wabika ngo-1824 ukuthi indawo yayishiyiwe, kodwa wathola esinye isiteshi samamishi amahora ambalwa kude e-T'kams - umpristi ophethe ngokuchaza uthi bahamba ngezinyanga ezomile ukuyofuna amanzi. Abanye bathi isiteshi saqhubeka sisebenza (mhlawumbe ngaphansi kwesonto leRhenish Church) ngaphambi kokuba sishiyiwe ngo-1872 ngenxa yesomiso esibi kakhulu esasilimaza isifunda.
Noma ngabe yikuphi, amaKatolika asungula umsebenzi wawo wokuqala eNamaqualand e-Springbok ngo-1869. Ngeshwa,ithusi eyayivamile emigodini okwabangela ukusungulwa kwedolobha ibisehlile ngenani futhi indawo yayinamaKatolika ambalwa ayeyoshumayelwa kuwo. Engenandaba nalokho, uBaba Gaudeul, ovela eFrance, unqume ukuthatha isonto eshiyiwe e-Pella.
Njengoba umlando oqoshiwe wamaKatolika wesiteshi sePella usho ngokuphindaphindiwe, "ngenkathi amaLuthela azi ngalezi zenzo, babhalela eKapa futhi benza izimpikiswano eziqinile, kodwa izincwadi zabo zafika lapho konke sekuxazululwe. Kwakukhona ukukhala nokugedla amazinyo, kodwa kwasekwenziwe".
Alea jacta est, ngempela. Ngo-1878, i-Pella ibinezakhamuzi eziyikhulu, ezingamashumi amahlanu zazo zazingamaKatolika. Ngo-1882, ubaba uJean Marie Simon wafika esiteshini semishini esithobekile phakathi nendawo. Yena nabalingani bakhe baqala ukwakha indlu yesonto encane kanye nendlu yamasistela besebenzisa incwadi ephethe inhlobonhlobo zolwazi kuphela eyabaqondisa emisebenzini yabo yokwakha.
Kuthathe iminyaka eyisikhombisa. Ubaba uSimoni wayezohlala ePella kuze kube sekufeni kwakhe ngo-1932, eminyakeni engamashumi amahlanu kamuva. Waziwa ngokuthi 'uMbhishobhi wabakwa-Hottentots' futhi wayehloniphekile endaweni. Kusukela ePella, iSonto LamaKatolika laqala ukusungula imisebenzi eminingi eNamaqualand, eBushmanland naseHantam Karoo.

Isibusiso Nesiqalekiso

Iziteshi ezihlukahlukene zezimishini, amaProthestani namaKatolika ngokufanayo, zaba yisibusiso nesiqalekiso. Ngakolunye uhlangothi, babe nomtholampilo, izikole kanye namasonto, futhi ngaleyo ndlela benza inethiwekhi yokusekelwa kwezenhlalakahle zamaKhoikhoi kanye neBhasitela ababehlukunyezwe ngaphansi kokuhlaselwa kwabakwa-trekboers kanye nabanye abasebenzisana nabo.
Ngakolunye uhlangothi, izizinda zokuhlala ezungeze iziteshi zakhuthaza indlela yokuhlala endaweni eyodwa, eyabangela ukwehla komkhuba wokuphila kokufuduka. Eminyakeni eyalandela, lapho isikole siphoqelelwa kubo bonke abantwana, iziteshi zezimishini zaba izingxenye ezibalulekile zokuba khona kumaKhoikhoi futhi ngaleyo ndlela bafaka isikhali sokugcina esifubeni sokufuduka kwabo.
Izilimi zamaKhoikhoi zendabuko nazo zashabalala ngenxa yemfundo yezithunywa zevangeli. Abaningi baseYurophu babengakwazi ukuqonda ulimi oluxubile-ukuchofoza kwezilimi ezihlukahlukene zendawo futhi, nakuba ezinye izinto zihunyushwa ngesiKhoikhoi, iningi lokukhulumisana phakathi komalusi nomhlambi lwenziwa ngesiDashi noma ngesiNgisi.
Ngenxa yalokho, ulimi lwamaNama kuphela (olwakhulunywa kude naseRichtersveld naseningizimu yeNamibia) lusaphila nanamuhla - olulodwa lwalokhu lwasinda enkambweni yolwazi olubanzi oluye lwasabalala kakhulu iNingizimu Afrika.

Ithikithi Yokuhlala

Ekuphetheni, izithunywa zevangeli singasho ukuthi zenze ithonya elizinzile kodwa eliphazamisayo eNamaqualand. Banikezela ngezinsiza ezihlukahlukene zomphakathi, futhi banikeza izakhamuzi izwi elincane lezombusazwe. Ezimweni eziningi, iziteshi zezemishini nazo zalwela 'ithikithi lokuhlala' eliqinisekisa ukuhlala unomphela kubantu bendabuko ezweni eliseduze nesiteshi.
Lokhu kwakubaluleke kakhulu ekubhekaneni nokuqotshwa kwabalimi abamhlophe futhi, kamuva, izinkampanini zezimayini. Kodwa konke lokhu kwafika nezindleko futhi uhulumeni wayevame ukukhipha amandla ezandleni zamakhosi ezizwe futhi wanika izinhloko zeziteshi.
Iziteshi zezokuthutha nazo zaphoqelela abelusi bakaNama abahamba isikhathi eside ukuba bahlale endaweni eyodwa, futhi ngaleyo ndlela bachitha indlela yabo yokuphila yendabuko. Njengoba bethi, iNkosi inika futhi iNkosi iyathatha.

Translated by Nsika Khoza