INingizimu Afrika ngawo-1980 nguMfundisi Desmond Tutu

Udlame olungapheli

©Eric Miller
Archbishop Desmond Tutu reconsecrates the St Georges Cathedral after riot police went in th enight before. 5 Sept 1989.

Ngo-1980 ngesinyathelo sami abanye abaholi beMkhandlu Wamasonto aseNingizimu Afrika kanye namasonto ayilungu bahamba babona uMnu P W Botha owayeseNgqongqoshe kanye nabalingani bakhe beKhabinethi. Sasizama ukubenza baqonde ukuthi lezi zingxabano zaziyohlala eNingizimu Afrika ngaphandle uma imbangela yayo isuswe - nokuthi imbangela yocala ibubandlululo.

Sabe sesitshela ukuthi sazi ukuthi izinqubomgomo zaziyikhono lokungenzeka futhi azifuni ukusikisela ukuthi benze noma yini engadala ukusekelwa kwabo phakathi kwabo. Futhi sabeka phambili izinto ezine zezinto, ukuthi uma seziqedile kungaba ukubonakaliswa okuphawulekayo kwenhloso kaHulumeni yokwenza ushintsho lwangempela lwezepolotiki oluholela ekuhlanganyeleni amandla ezombangazwe.

Khumbula lokhu kwaba ngo-1980. Sathi: Memezela ukuzibophezela kokuzakhamuzi okuvamile kuzo zonke izakhamuzi zaseNingizimu Afrika eNingizimu Afrika engekho; Ukuqeda iMithetho YePhasi (ngisho nokuqedwa kwesigaba ukugwema ukuphikisana), ukuboshwa ngaphandle kokuvivinywa nokuvinjelwa ngokungavumelani; Misa konke ukususwa kwabantu abathintekayo ngokushesha; futhi Sungula uhlelo lwemfundo olufanayo.

Omunye waseNingizimu Afrika komunye

Lezi kwakungesizo izidingo zemvelo zasendle futhi uma uHulumeni eseziqalisile, ngabe ngabe sisindiswe ukuhlupheka okukhulu, ukuchithwa kwegazi nokulahlekelwa kwempahla kanye nokunyuka kokufutheka nenzondo nentukuthelo. Sigxekwa emphakathini omnyama ngokuya kuHulumeni.

Lezi yizimo ezifanayo engangizikhulume encwadini yami ka-1976 kuMnu Vorster. Kodwa uyazi ukuthi kwenzekani? Lezi zinganakwa.

Naphezu kwakho konke lokhu, ngazama futhi emuva konyaka ukubona uMongameli wezwe, ngikhulume naye njengomunye waseNingizimu Afrika kumuntu waseNingizimu Afrika, njengomkhulu oyedwa komunye, njengomKristu omunye komunye ngethemba lokuthi uzokwenza njengento eyodwa kuphela wayengakwazi, lowo oyedwa omhlophe waseNingizimu Afrika okwakuyobe sekulungele ukuthi abamnyama bezokwakha isithombe njengendoda eyobe ehle emlandweni njengengamele uhlaka lobandlululo kanye nokuvela kwesisha, okulinganayo, okulinganayo, iNingizimu Afrika engezona ngokohlanga nobuhlanga.

Ubandlululo olungenashintsho

©Eric Miller
Desmond Tutu at Grande Parade, Cape Town.

Wangiphenduka. Ngomzali, ngingase ngengeze ukuthi ngitshele ukuthi kufanele adunyiswe ngesibindi sakhe ngokutshela abamhlophe ukuthi bekungekho indlela ababodwa abangayigcina ngayo ikusasa lelizwe kuze kube phakade. Ngokudabukisayo akahambanga ngokwanele futhi waqeda ukujabulisa abamnyama noma okuthiwa yiphiko elifanele. Ukuze siphendule igama lesiNgisi nxazonke, sibona umbukiso odabukisayo wendoda eyayingenakho ukuqiniseka ngesibindi sakhe.

Kodwa ngase ngilungele ukuya e-Alexandra Township (ngoFebruwari 1986) ukusiza ukuxazulula isimo esinzima lapho nokuya enxusa eKapa ukuze ngikhulume nohulumeni mayelana nesimo nesimo ezweni. Ngo-1984 kude nokulalela izingcingo zethu zokuxoxisana okuholela ekuhlanganyeleni amandla, uHulumeni wethula uMthethosisekelo owawuwumgogodla wezinqubomgomo zokukhishwa kwabaningi abamnyama kusukela ngo-1910.

Amaphesenti angamashumi ayisikhombisa nantathu wabantu ayengabandakanywa noma yikuphi ukubamba iqhaza kulezi zici ezivelele ezenzelwe ukuhlaziya umphakathi wamazwe omhlaba ukuthi ubandlululo lubuyiselwa. Ukucwaswa kwabandlululo akukwenzeki. Kumele kubhujiswe ngaphambi kokuthi kubhubhise izwe lethu.

Lo mthethosisekelo wawuhloswe ukugqugquzela ukubambisana kwabantu abamhlophe ngokubambisana okubizwa ngokuthi amaColered namaNdiya, abahlanganyeli ngokwabo kanye nokucindezelwa nokuxhaphazwa kwethu.

Translated by Nsika Khoza

U-Desmond Tutu

Omunye wabantu abathandwayo baseNingizimu Afrika, u-Desmond Tutu waziwa ngokuba ngumshicileli wamalungelo wobuntu kanye nomnqobi we-Nobel we...more

U-Desmond Tutu: Impilo yakhe

Ngo-Okthoba 1931, u-Desmond Mpilo Tutu wazalelwa uZachariah (uthisha) no-Aletta (isisebenzi sasekhaya) eKlerksdorp eNyakatho Ntshonalanga ye...more