Zwa u Rengisa dzi Khuhu

Musi u saathu thoma zwa u fuwa dzi khuhu, u fanela u humbula uri u khou ya u rengisela vho nnyi. U ḓi vhudza u tou fombe kha zwa makumba, kana zwa u bveledza ṋama, kana khuhu dza u kudzela, kana zwa u thothonya makumba kana wa ḓivhudza u ita zwoṱhe hezwi kha bulasi ḽau. U fanela u humbula uri zwoṱhe hezwi zwithu ndi zwa nnṱha vhukuma na musi wa ḓi wana u tshi khou ita tshithihi tshazwo zwi vha zwi songo khakhea.
Nga murahu ha musi u saathu renga khuhu dza u kana zwishumiswa u fanela u ḓivha vhathu vhane wa khou ṱoḓa uvha rengisela, zwine no ḓi vhudza u badela na uri zwi ḓo ni ḓurela vhugai u bveledza hezwo zwithu. Zwi nga vha zwa vhuḓi arali na thoma nga u sedza zwavhuḓi zwithu zwine na khou ṱoḓa u ḓi dzhenisa khazwo.

Vha u Rengisa dzi Nama

©Chris Daly

Khuhu dzine dza vha dzo fuwela ṋama. Maragani hu ṱoḓea khuhu dzine dza lemela 1,8 kg, ngeno vha u rengisa zwiḽiwa vha tshi ṱoḓa khuhu ṱhukhu. Vha u rengisa vha Europeans na American vha ṱoḓa khuhu khulwane u fhira vha Afrika tshipembe, ngauri vha ḽa mupfemu na zwifhafha. Zwoṱhe zwo salaho kha khuhu sa zwirumbi na zwinwe vha ṱuwiswa.
Na minwe ya mi makethe kha ḽa Afrika tshipembe iya ṱoḓa khuhu khulwane na hone vha ya kona u tou ṋanga dzine vha khou ṱoḓa dzone. Vhane vha vhafuwi vha dzi khuhu dza u beba na vhabveledzi vha makumba vha ya kona u ita tshelede nga khuhu dzo no shumaho, dzine dza vha khuhu dza phambo dzo no hulaho dzo no fhedzaho na u beba. Vha ya kona u dzi rengisa naho huna uri ṋama ya dzo yo no oma zwiṱuku kha ya dzinwe dzi saathu beba.

Milayo ya Maragani

Zwinwe zwine zwa funiwa zwi fanela u sedziwa. Khuhu dzi fanela u huliswa sa vhathu na hone dza kona u ḽea, hezwo azwi sengiwi. Vha bveledzi vha khuhu hezwi vha fanela u zwi dzhiela nṱha uri vha fanela ufha khuhu dza vho zwiḽiwa zwo tsireledzeaho uri hezwi khuhu i tshi iswa maragani i phase ndingo i fhire na dza vhanwe vha rengisi.
Nḓila ya u rengisa khuhu na yone iya fhambana zwi tshi bva kha vha rengisi na hone i nga hula arali u tshi khou ṱoḓa u rengisa khuhu dzine dza ḓi palela ngauri hezwi zwi nga vha vhuthada kha zwine dza ḽa zwone na mishonga ine ya fhiwa khuhu.

Minwaha ya u Vhulaha

©Chris Daly

Inwe mbudziso ya ndeme ndi minwaha ine khuhu ya tea u rengiswa ina yo. U fanela u vhalela uri u khou fhedza vhugai u tshi khou i fha zwiḽiwa ḓuvha ḽinwe na ḽinwe ngazwo hu tshi tea uvha na tshifhinga tshine ya ḓo rengiswa nga tsho u itela uri u vhulunge tshelede u sa ḓo ḽa na ya mbuyelo. Hezwi zwi ḓo vha zwa ndeme vhukuma kha nḓila ine khuhu dza bveledzwa hune vha wana zwithu zwa u dura uri dzi kone u hula, u fhirisa kha hunwe wa litsha khuhu dza ḓi palela. Dzi fhirisa na tshikalo hafha hune dza bveledzwa lwa u ḓura hune zwi a swikisa na maduvha a 32.

U Engedza Vhundeme

Khuhu dzi nga rengiswa dzi tshi khou tshila kana dzo fa? Inwe nḓila ya vhuḓi ndi u tendela vhafuwi vha dzi khuhu vha kona u vhulaha khuhu dzavho vha dzi vhea frigini u itela arali hu tshifhinga tshine adzi khou tshimbila. Zwi a thusa khavho nga u rengisa muraḓo nga muraḓo. Zwine zwi sa vhe zwavhuḓi ndi zwa uri ṋama ine yavha uri i khou rothola ivha i tshi khou ḽa mudagasi, i ṱoḓa zwi kwatulusi zwa u ḓura na ha u dzula.
nga nnṱha ha hezwi vha fuwi vha ya tendelwa u vhulaha khuhu dzavho vha tshi khou itela u dzi ḽa. Vha sa dzi rengise nga nnḓa ha musi vho dzi ṱhavha nga nḓila yo tendelwaho. Uya nga ha vha zwa ṋama vha Afrika tshipembe.
Vhanwe vha limi vha zwi kona nga ufha vha rengi vhavho fhethu hune vha nga kona u dzi vhulaha hone ngeno vhanwe vha tshi tou ḓi itela havho.

Dzina

©Chris Daly

Inwe mbudziso ndi ya uri khamusi u ḓo kona u rina dzina ḽa zwithu zwau uri ḽi kone uvhonala musi ḽi vhukati ha dzinwe. Hezwi zwi nga si vhe zwa ndeme musi u tshi kha ḓi thoma fhedzi zwi nga thusa kha u ṱalusea kha vhanwe vha rengisi musi u tshi vho ḓivhea.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe