Zwa Mupo zwa Richtersveld

Zwa Geography

©Shem Compion

Nga murahu ha musi ri saathu sedza ngoho, kha ri dzhie tshifhinga ri ḓowele hezwi zwithu zwa mupo wa hafha fhethu. Kha musi ro sedza fhethu ha hone, fhethu hune ha vha huhulwane ha Richtersveld hu nga sikiwa fhethu nnṱha kha tsha monde tsha Afrika Tshipembe.
Mikaṋo ya hafho fhethu ndi i tevhelaho: western boundary ndi Atlantic coast, ubva Alexander Bay uya Port Nolloth; vhukovhela ndi, gondo ḽa R382 ḽine ḽa bva Port Nolloth uya Steinkopf (he ha vha hu station tsha kale, hune havha 90 km nga ngomu shangoni);kha devhula, ndi N7 highway ubva Steinkopf uya mukaṋoni wa Namibian kha ḽa Vioolsdrift; na vhubvaḓuvha ndi mulambo wa Orange River (kana !Gariep, zwine zwa amba mulambo muhulwane, nga luambo lwa Nama, hezwi zwithu zwihulwane zwa maḓi ndi mukaṋo muhulwane wa Afrika Tshipembe na Namibia. U tshi khou amba sa rapolotiki, vhukovhela ha Namibia asi tshipiḓa tsha
Richtersveld, fhedzi u tshi khou sokou tou ḓiambela, zwi ya fana. Kha mukaṋo wa Afrika tshipembe ḓorobo ya tsini ndi dusty oasis ya Springbok, zwine zwa vha 60 km iya vhukovhela ha Steinkopf kha gondo ḽihulwane ḽa N7.

A Concertina

©David Fleminger

Tshitshavha tsha Richtersveld tsho dzula vhukati ha fhethu, hune hu ya itwa zwa pfulo uya vhukovhela ha tshipembe, nga gondo ḽihulwane ḽa N7 highway na Nababiep Nature Reseve kha devhula East, nga dzi thavha dza Vandersterre uya vhubvaḓuvha. Nga murahu ha dzi thavha dza Vandersterre huna phakha ya Richtersveld, ine ya ya phanḓa kha mulomo wa Orange. Shango ḽine ḽa vha vhukati ha maḓini na hunwe fhethu hune havha huvhili ho fariwa nga vhathu vho tou ḓiimisaho nahone vho hu ita uri hu ḓo vha fhethu ha maini.
Arali ra nga ṱanḓavhudza zwiṱuku, ri ḓo kona u vhona uri Richtersveld yo dzula nnṱha ha khona ha fhethu hune ho vulea ha Namaqualand. Hezwi zwi nga ṱalutshedzwa nga nḓila dzo fhambananaho. Sa Willem Steenkamp ozwi amba nga bugu yawe ya, Land of the Thirst King, 'fhethu hafha hu tou nga concertina. Arali ndi tshi khou ṱoḓa u dzula nga ngomu hayo nfi nga hu tanḓavhudza uya Vredendal. Arali ni sa funi u vhidziwa uri Namaqualander Garies unga tshimbila u swika magumoni.'

Zwimela zwo no nga Zwikhopha

©Roger de la Harpe

U tshi khou tou amba ngoho yoṱhe, naho zwo ralo, Namaqualand i ṱaluswa nga zwipiḓa zwa zwimela zwine zwa nga zwikhopha zwine zwa ṱuṱuwedzwa vhukuma nga mvula dza vhuria na khuli.
U tshi khou tevhela hei ṱhaluso. Mukaṋoni wa vhukovhela ha Namaqualand hu ṱanḓavhuwa hu tshi bva kha mulomo wa mulambo wa Olifants River, tsini na Vredendal, uya magumoni a thavha ya Matsikamma kha ḽa Vanrhynsdorp. Mikaṋo ire devhula ya tevhela Bokkeveld Escarpment, u tshi khou gidima vhukati ha Nieuwoudtville na Loeriesfontein, wa ya north-west, wa kona uya maḓini a Lüderitz kha ḽa Namibia.
U tshi khou zwi vhona nga ḽito ḽa zwa polotiki Namaqua District Municipality huvha ho katela vhunwe vhupo hune ha vha na zwimela zwo no nga zwikhopha. Zwino vhubvaduvha i gidima tshidzikini tsha mulambo wa Orange ubva Alexander Bay uya Pofadder (shangoni ḽa zwi Bushman). Nga dubo lwa west, wa elela u tshi ya Atlantic wo sedza 35k vhukovhela ha Garies. Ubva hafho, wa phaḓalala u tshi ya east wa ya kha na hunwe hune wa vha u tshi khou ya vhukovhela kha Hantam Karoo (ho kateliwa na dorobo ya Loeriesfontein, Nieuwoudtville, Calvinia, Sutherland na Fraserburg).

Maluvha Atshi Ṱuma Lurere

Tsha u fhedzisa, musi wo sedza maluvha a ḓaka, a wanala kha ḽoṱhe ḽa Namaqualand region, ho katelwa na barren Richtersveld. Uya kona u wana haya maluvha vhukovhela ha Vanrhynsdorp, hune nga nḓila havha Cape Floral (kana Fynbos) biome.
Naho huna uri dzo siana nga dzi km dzo no fhira 100 nga vhukule, dorobo ya Springbok na Nieuwoudtville dzi dzulela uvha na maluvha a vhuḓisa musi hu tshi khou ḓa khalanwaha ya tshilimo.
Hei ine ya khou takuwa Namaqualand iya wanala kha dzi thavha dza Cederberg,u mona na maḓi Elands Bay na West Coast National Park hangei Langebaan (hune havha tsini na Cape Town).

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe