U Lavhelesa Zwoṱhe
Nga murahu ha khalanwaha ya u ṱavha dzoṱhe dzi pfushi dzine dza ṱoḓea kha tshimela uri tshi hule na mavu zwi fanela u itwa nga nḓila ya u langa mavu. U lavhelesa mavu ndi u shumisa manyoro ane ashumiswa uri hu kone u vha na pfushi kha mavu hu sini kha tshimela. Hezwi zwi shumiswa zwi kwashekanyiwa nga zwishumiswa zwine zwa fha pfushi kha mavu u swika zwi tshi fha fhasi na madi ubva hafho zwi a kona u kokodzwa nga midzi ya tshimela nga hei nḓila pfushi iya ya kha tshimela.Musi zwa u lavhelesa mavu zwo no ita, hu ya thoma u sina. Ndi yone nḓila yo dzikaho ya Carbon. Mbuyelo ya hezwi ndi u kona u ṱhogomela mineral, u tshimbila ha maḓi. (Zwa u sina zwi kona u vala maḓi na u a kokodzela kha tshimela tshoṱhe) ya thusa na kha u langa pH ya mavu. Zwa u lavhelesa zwine zwa vha zwavhuḓi zwi khwaṱhisa tshivhumbeo tsha mavu, mavu a kona na u fara maḓi zwavhuḓi na u engedza vhutshilo ha mavu. Vhanwe vha bveledzi vha ya engedza vhundeme ha mavu nga u ṱavha zwinwe zwimela.
Zwa u lavhelesa tshimela zwi thusa na nga u isa phanḓa na kha khalanwaha dzine dza khou tevhela. Zwo shumiswaho musi hu tshi khou lugiselwa mavu zwi aya na kha tshimela tshine tsha khou ḓo ṱavhiwa, na vhundeme ha tshimela tsho lindelwaho zwa dovha zwa bva na kha ṱhoḓea dza tshimela na pfushi. Zwino ndi zwa ndeme u vhona uri ho shumiswa mineral wa hani, pH na zwinwe zwishumiswa zwine zwa tea u shumiswa zwi tshi bva kha tshimela.
Naho zwo ralo, zwi fanela u humbuliwa usa hula ha maṱari kha tshimela zwi fanela u lugiswa. Nḓila yo ḓoweleyaho ya u lugisela mavu ndi ndi musi ho ṱanganiswa manyoro a zwifuwo (nitrogen) sa matoko na zwithu zwa zwimela (carbon) sa straw na maṱari kana miri. Zwithu zwine zwa vha malaṱwa bulasini sa zwithu zwine zwo geriwa, lukanda lwa nḓirivhe zwi nga shumiswa kha mavu.
Zwithu zwo khetheaho zwo no bva kha carbon zwi tshi ya kha nitrogen zwi ya ṱoḓea uri zwi kone u kwasha zwithu zwine zwa vha zwo omiswaho zwine zwa vhidzwa C:N ratio. Zwithu zwine zwa vha uri azwi koni u vhonala nga maṱo zwine zwa ḓisa pfushi na muya na tshifhinga ho kateliwa na temperature ya 50 - 60°C ya tshifhinga tshine tsha vha tsho tiwa uri hu kone u fhedzwa midzi. Zwa u lugisela mavu zwi fanela uvha zwi tshi gayea ngauri zwo omaho zwi akona u fhisa mudzi wa tshimela zwa ita uri hu fhele mineral.
Mudivhi anga kona u sumb ya shumiswa ndi 20 - 30 m³ / ha kha miroho ndi u swika kha 10 m³ / ha kha miṱokola, mitshelo grains. Na musi i ṱhukhu u swika kha 5 m³ / ha ya zwa u lugisela mavu zwi nga ita tshanduko kha mavu ane avha uri o fa musi ho ṱanganyiswa zwiluḓi na maḓi zwine zwo sheledzwa nga dzi bommpi, zwi nga shumiswa kha mavu nga u tou sheledzwa kana u fafadzela.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe