U Tshimbila u tshi khou vhona Sterkfontein

U Tshimbila nga Zwifhinga

©David Fleminger

Lwendo lwa u tshimbila u tshi khou mona na bako ḽa Sterkfontein ndi zwithu zwine zwa fanela u itwa nga munwe na munwe ane aḓo fhedza o dala hafha. Ndi lwendo lwo leluwaho, hune havha huna mutshimbidzi uri u kone u wana nḓivho nnzhi nga haho.
Lwendo luthoma fhethu ha vhaeni hune ha thoma ho nwaliwaho upfi ‘walk through time’ (u tshimbila nga tshifhinga) ine ya vha i tshi khou thoma hune ha vha na dzi thanda na fhethu hune ho khwiniswa nga vhathu vha zwino. Hezwi zwi ni dzhia ubva fhethu ha vhaeni, wa fhira clever sundial, wa ya mulomoni wa bako, musi wo no tsa nga zwitepisi zwi vha zwi tshi nga wo sia 21st centuary murahu musi u tshi dzhena kha shango ḽa matombo na u dzika.
Lwendo lu ni isa na fhira Silberg Grotto hune havha na magannḓisi matuku-hezwi azwi tendelwi kha tshitshavha nga mbuno dzine dza pfala-uya kha bako line la fhisa. Musi wa vhuya wa dzhena nga ngomu ho dzika hune nga ngomu hu ngahu kha ḓi sikiwa manwe matombo ane a mangadza, ane o kona u konḓelela mutshinyalo we wa vha hone nga 20th century.
Lwendo lwa kona u swika hune wa fhira dzivha ḽine la vha nga fhasi, ḽine ḽo swifhala ḽa mangadza nga mulandu wa lunako lwa hone. Nga murahu ha u tshimbila lwo vhalaho wa kona u dovha hafhu wa wana ḓuvha.
U tshimbila nga ngomu kha bako zwo leluwa ha dovha havha na nḓila dza vhuḓi, ha dovha ha vha na tshedza u mona na hoṱhe, ha vha na hunwe hune huya toda uri u tshimbile wo kwatama u tshi khou sera zwi tshi khou bva kha uri magona a u a hani. U fanela u ambara zwienda zwavhuḓi zwine wa nga kona u tshimbila ngazwo, bokhathi, na zwa u thivhela muya zwine zwa vha zwi tshi khou itela u u khuthadza.

Fhethu ha u dala Maropeng

Vhalangi vho fhambanaho vhanwe vha vha na vhulangi Cradle of Humankind vho dzhia maga mahulwane a u sika fhethu hune havha hu swa ha vhaeni. Hu vhidziwa upfi Maropeng, zwine zwa vha zwi tshi khou amba uri u humela kha vhubvo kana fhethu hune rothe ra bva hone. Ndi tsini na Sterkfointein hu ya tanganiswa na nḓila ya u tshimbila zwine zwa vha na mbuyelo kha lwendo lwa ḓuvha ḽithihi.
Zwithu zwa vhuḓi nga maropeng ndi u oliwa haho. Ho fhaṱiwaho hu tshi khou sumbedziwa zwithu zwa vhadzimu. Tshivhumbeo tshi vhonala sa tshikwara tshine tsha vha tsho tsela fhasi, ha valiwa nga zwithu zwine zwa khou hula zwine zwa vha zwo kwaṱha, zwina mahatsi madala. Sa mbuyelo zwi ya yelana na u monamona ha hone zwa vho tou nga zwithu zwa mvelo.
Vhukati ndi hone hune havha na mavhengele a Tumulus. Ha u dzhena ho khathiwa nga hillock wa vhuya wa dzhena zwine zwa vha nga ngomu zwi ya mangadza. Yo fhatiwa u mona na tshikwara tsha crest u tsa fhasi mathomoni. Ha vha na zwitepisi u mona nga nnḓa ha vha na khethentsi ḽa maḓi ane avha atshi khou shuluwa.
Ha u thoma huna vhengele ḽa zwiliwa hune ha rengiswa zwiliwa zwi sa tou furisaho. Havha na fhethu hune u nga kona u dzula hone u tshi khou kona u vhona dzi thavha na fhethu ha vhuḓi hune u nga dzula hone nga masiari arali u tshi khou bvafha u takuwa. Hunwe hune ha tou takadza vhukuma ndi nga fhasi ha zwitepisi, kha basement, hune wa wana holo yo ḓalaho nga zwithu zwa kale.
Uri u kone u swika u fanela uya kha "Ride Through time" (tshimbilani nga tshifhinga)-kana nḓila ya tshi khau hune wa vha u tshi khou fhira kha manwe matombo manzhi a ngilasi, maḓi ane avha atshi khou shuluwa ane aya langea, na hune havha hu tshi khou sokou bva vhutsi hune havha hu tshi khou tea u imelela u sikiwa ha shango. Zwi ya mangadza vhukuma na hone u tshi khou kona u vhona zwi tshi khou vhuyelela maḓini zwa dovha zwa nga zwi na madambi nga ngomu.
Huna zwinzhi zwine wa nga vhuyelwa ngazwo maropeng zwine ra nga zwifuna kha u tanganelana hashu, hu dovha ha vha na zwithu zwa mupo zwine zwa vha zwi tshi khou vhonala. Fhedzi ni songo tou tenda nga u pfa nṋe fhedzi. Vhanwe vhane ndo no amba navho vho vhona unga hall iya mangadza zwino zwa khwine ndi u tou ya u wa dala iwe muṋe.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe