Go Utolla Sterkfontein

Go Sepela ka Nako

©David Fleminger

Leeto le mo maweng a Sterkfontein, ka nnete, ke sehloa gomme le swanetše go dirwa ke motho yo mongwe le yo mongwe yo a etelago lefelo leo. Ke mosepelo wo bonolo, e a hlahliwa gore o kgone go hwetša maitemogelo a gago a ka fase.
Leeto le thoma mo bogareng bja baeng ka tshemedišo ye e reng ‘sepela ka time’, yeo e bonalago ka disaene tšeo di emetšego ditiragalo tše bohlokwa go tšwa go Big bang go ya go tlhabollo ya batho. Se se go tšea o go tšwa go bogare ba baeng, go feta clever sundial, go molomo wa lewa. Ge o šetše o fologile ditepisi, o kwa swana o ka re o tlogetše ngwagakgolo wa bo 21 ka morago e be o tsena ka lefaseng le se nago nako la leswika le setu. Leeto le le go iša go Silberberg Grotto fao ‘Leoto le Lennyane’ le hweditšego – ye ga e a bulelwa setšhaba ka mabaka a molaleng - le ka garegare ga pelo ya lewa. Ge setše o le ka gare lefaufau le fodile ebile le setu, gomme holo e golo e sa na le dipopego tša maswika tšeo kgonnego go phologa dirito tša ditshenyo tša meepo mo mathomong a ngwagakgolo wa 20.
Leeto le etela, go noka ya ka fase ye e lego lefifi le botse ka moya wa fase eupša e na le bokotsi, ka bobotse bja yona ka moka. Gomme e be o tsena ka meagong ye mmalwa go fihla mafelelong o tšwelela, ka maswabi, e be o boela letšatši le sebjale.
Tšwelopele ka go lewa go bonolo ka ditsela tše botse, go hlahla diterene le mabone a maleba. Go na le karolo e tee fela ye nnyane yeo e nyakago go koba (goba go khukhuna, go ya ka gore mangwele a gago a botse ngbokaka). Dieta tša go sepela tše botse, pokathe le baiki ya moya e a šišinywa go kgotsofatša.

Maropeng Senthara ya Baeng

Melao ya go fapafapana yeo e lego tlase ga maikarabelo a Cradle ya Batho be tšere kgato ya go hloma senthara ya moswananoši ye mpša ya baeng yeo e tla šomago bjalo ka karata ya lefelong leo. Le bitšwa Maropeng, le ra gore ‘go boela go lefelo la tlholego’ goba lefelo leo moka re tšwago go lona. Le kgauswi le lewa la Sterkfontein gomme le ka tkopantšwa gabonolo le leeto la mawa, leeto la moputso.
Se sekaone ka Maropeng ke moakanyetšo wa yona. E a agilwe go swana le Tumulus (goba burial mound ya kgalekgale), sebopego se bonala bjalo ka mmoto wa ka fase gomme se khupeditšwe ka bjang bjo botala bja bokoto. Ka lebaka le, e kopanya gabotse mo tikologong ya naga gomme ke seripa se bose sa peakanyo ya setlogo.
Senthara ke lefelo Le legolo la motse wa Tumulus. Matseno a fokotšwa ka thaba, ge o le ka gare go na le dintlha go kgahliša. E agilwe tikologong ya bogareng bja atrium yeo e tšwago go Seboledi sa ‘mmoto’ go ya fase go basement. Disitepsi di kgopa le ka ntle ga lefelo la atrium le seširo sa badiredi a ela ya meetse e ela ka fase ga stairwell.
Ka legatong la mathomo ke Lebenkele la go rekiša dijo la Tumulus leo le fago dijo tše boleta tše lekangeo palaeo-tourists ba swerego ke tlala. Terrane ye golo bja ya go bulega le lefelo la go dula ka ge le fana ka pono ye makatša ya dithaba, gomme ke lefelo le botse go ba gona ka mathapama a go tswafiša. Kgahlišo ye kgolo ya baeti ke ditepisi, ka fase, moo o tla hwetšago holo ya dipontšho e tletša ka dilo tša histori. Go fihlelela holo, o ka tšea ‘Go Sepela ka Nako’ phaka ye kopana ka go sepela ka gare ga molokoloko wa matlapa a galase ya gwaši, meetse a laotšwego le dikhemikhale tša muši tšeo di swanetše go emela popo ya lefase la Primordial. Ga le kotsi, le tsebja fela ka tipping ya palo ya sebopego se folete sa tshepedišo ya meetse, eupša ka boithatelo mmogo.
Ke dilo tše ntši tše ka di hweditšwago go tšwa go molaetša wa Maropeng gore ka moka re a swana ka go fapana ga rena. Gomme go na le palo ya taetšo le dikagare tša tiragatšo tšeo. Eupša, ka kgopelo hle, o se ke wa se tšea fela se ke se bolelago. Batho ba bangwe bao ke boletšego le bona ba naga gore holo ya makatša ebile e na le mohola kudu, ka fao etela Maropeng gomme o tšea sephetho ka bowena.

Translated by Lebogang Sewela