Mugwavha ndi muri une wa hula zwituku vhukuma. Dzine dza vho dzo tou tavhiwa dzi thoma u tumuleliwa dzo no lapfa u swika kha 2 uya kha 3 m uya nntha, fhedzi arali wa nga litshiwa u sa khou geredzeliwa unga hula u swika kha 8m. muri uya kona u thoma uvha na mitshelo nga murahu ha minwaha mivhili wo tavhiwa wa isa phanda na u anwa mitshelo lwa minwaha ya 40. Maluvha avha hone nga lutabvula ngeno huna uri notshi ndi dzone dzine dza tou kona vhukuma u bebisa. Miri ine ya vha uri yo no hula vhukuma iya kona u kondelela vhukuma murotho nahone iya kona u tshila na musi mutsho u fhasi ha -4°C fhedzi wa fhira hafha zwiya ita uri miri minwe i tshinyadziwe. Na mufhiso arali wa nga kalula vhukuma zwi ya ita uri mitshelo i vhaisale.
Mutshelo wa gwavha una tshivhumbeo tshine tsha vha tshipulumbu ha vha na manwe ane a vha na tshivhumbeo tsho tandavhuwelaho matungo, kanzhi avha a 6 uya kha 1cm. mutshelo una lukanda lune lu ya lea, lune kanzhi lu ya hwasa. Musi mutshelo u tshi khou vhibva, lukanda lu ya shandukisa muvhala wa bva kha mudala uya kha tshitopana kana pink.
Mutshelo unga vha na nga ngomu ha muvhala wa pink kana mutsuku kana ha vha hu tshena hu ya vha na dzi thambo nga ngomu ha mutshelo dzo omaho. Mbalo na tshivhumbeo tsha thambo zwi ya fhambana ubva nga lushaka lwa magwavha. Mutshelo hoyu uya nukhelela vhukuma.
Pfushi Ine ya vha Hone
Kha magwavha ndi hone tshikoni tshihulwane tsha vitamin A, B, na C na iron. Ana zwithu zwine zwa vha nntha zwa, 257% zwa ndeme duvha linwe na linwe zwa Vitamin C, ine ya vha nntha ha papawe na citrus. Hei vitamin C ineya dzula i hone na musi mutshelo u tshi kha dzi khene kana wo omiswa. Mutshelo wothe wa gwavha ndi hone tshikoni tshihulwane tsha B-carotene na iron na tshikoni tsha calcium na potassium. Hu dovha ha vha tshikoni tshihulwane vhukuma tsha zwithu zwine wa vha uri zwi ya fhungudza muvhili na u kona u langa tshikalo tsha folic acid.
Tshaka
Magwavha manzhi ane avha Afrika tshipembe hu vha ho disendekiwa kha tshaka dzine dza vha uri ndi Fan Retief, yo wana dzina ubva kha mutumbuli wayo kha hei ndowetshumo. Lushaka holwu luna lukanda lune lwa vha na muvhala wa pink, nahone lwo fhambana ubva kha magwavha ane avha uri o diswa Cape nga Madeira, nga makhuwa a u thoma nga centuary ya vhu 17. Ine ya vha na zwa nga ngomu zwa pinki iya swika kha 90% ya ine ya vha uri i khou tavhiwa lwa u rengisa. Heli gwavha line la vha uri lo khethea la Fan Retief li vhewa mutengo nga vhathu vha mashangodavha vhane vha vha vha tshi khou bveledza juice ya hone.
Nga nwaha wa 1994, vha Agricultural Research Council’s (ARC) Institute for Tropical and Subtropical Crops (ITSC) vho bvisa TSG2 lushaka lwo khwiniswaho. Lushaka lune lu ya kona u kondelela malwadze nahone i vha ya khwine u fhira Fan Retief fruit. Fhedzi naho zworalo ayo ngo kona u vha ya maimo anntha kha vundu la Western Cape nga mulandu wa u dala ha zwimela zwa Fan Retief variety.
Khalanwaha
magwavha akaniwa nga nwedzi wa vhuria Afrika Tshipembe, u kana zwi thoma nga nwedzi wa Shundunthule u swika khubvumedzi u swika Tshimedzi.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe