U Thogomela vhana na Kholomo dzine dzi kha ḓi tou vha na Nwana Muthihi
U thoma tshifhinga tshiswa tsha u alusa, kholomo i fanela u thoma ya beba. Ubva hafho ya tshisadzi kana ya tshinna iya bebiwa. Ya tshisadzi iya ṱhogomelwa uri i kone u imela dzinwe dzine dza vha uri dzo bva dangani.
Vhundeme ha Colostrum
Dzine dza kha ḓi tou fhedza u bebiwa dzi fanela u fariwa sa vhana nga maanḓa dzi tshi kha ḓi vha fhasi ha minwedzi mivhili. Nga murahu ha awara dza rathi dzo bebiwa, u fanela u dzi thusa uri dzi kone u mama kha mme nga tshanḓa kana nga colostrum kha kholomo hu tshi khou shumiswa ṱhungu ine ya sa vhe ya vhukuma. Colostrum ndi mafhi ane athoma ubva musi kholomo i tshi khou fhedza u beba. Avha na zwithu zwine zwa kona u lwa na malwadze ane mme o vha atshi khou ṱangana nazwo tshifhinga tsha musi o ḓi hwala. Hezwi zwi bveledza u kona u fhira havhuḓi ha imunity kha ṋamana kha vhege dza u thoma. Colostrum ivha ina zwithu zwine zwa vha zwa maimo annṱha kha mafhi, sa tsumbo 24% versus 13%, nga mulandu wa u ḓala ha fat na tshikalo tsha protein. U khwaṱha ha mafhi zwi ya fhungudzea nga murahu ha awara dza 24. Ngeno zwa ulwa na muvhili zwi tshi ima kha murahu ha awaraa dza rathi uya kha dza malo, colostrum i ḓisa u tsireledzea kha thumbu nahone i fanela u fhiwa sa vhunga i tshi vha i tshi khou bveledzwa kha kholomo.
U ḽisa Zwiṋamana
Nga murahu ha awara dza 24, u fanela u vhea vhana vhane vha kha ḓi bva u bebwa kha pen ya hone ya kholomo (1.0 u vulea x 1.8 m u lapfa) hune ha vha na zwa u eḓela zwine zwa vha zwo oma sa dzi sawdust. Dzi pen dza hone dzi fanela uvha 1.2 m u ya nnṱha ha luvhondo kha matungo mararu na ṱhanga ine yavha i 1.5 u ya nnṱha. Arali ha u eḓela ha thaba u fanela u hu shandukisa. U fanela u litsha ṋamana kha pen lwa minwedzi miraru, ubva hafho wa kona u dzi vhea nga zwigwada,u fha mafhi, u tshi khou shumisa mafhi oṱhe zwi ya phanda u swika nga murahu ha colostrum. U fanela u zwilisa mafhi ane a swika 2 uya kha 3 lt nga matsheloni na nga masiari. Mafhi ane avha uri akhou fhisa dzi nga aḽa nga u ṱavhanya nga murahu ha musI hu tshi khou fhedza u hamiwa kholomo. Na ane avha uri asi avhukuma inga a fhiwa, fhedzi dzi fanela u gudisa unwa atshi khou bva kha bakethe. U fanela u ṱanzwa ha sa vhe na mashika nga murahu ha musi wo fhedza u dzi ḽisa u shavhisa u phaḓalala ha zwitzhili. U fanela u isa phanḓa na u dzi fha mafhi u swikela dzi tshi vha na minwedzi mivhili kana miraru, u fanela u langa zwiḽiwa nga u engedza mafhi ane dza aḽa nga ḓuvha.
U Thogomela Namana
U thoma u ṱhogomela u fanela u dzi fha zwiliwa zwine zwa vha zwa u thoma hune havha na 18% ya crude protein dzina maḓuvha a sumbe. U fanela u thoma nga u dzi fha zwiliwa zwine zwa vha 160g luthihi nga ḓuvha. U fanela u dzi gudisa u ḽa kha bini nga u kona u phumula zwinwe zwa zwithu zwine zwa vha uri zwo oma kha mulomo, nga u nukhedza zwiḽiwa iya kona u zwiḓivha. U fanela u dzi fha zwiḽiwa zwitete ḓuvha ḽinwe na ḽinwe. U fanela u engedza mbalo nga murahu ha musi u tshi khou vhona i tshi kona u fhedza zwoṱhe.
U fanela u bvisa zwiḽiwa zwa kale sa vhunga zwi sa lengi u sina nga mulandu wa mare. U fanela ufha mafhi musi zwiḽiwa zwine dzo zwiḽa zwi tshi swika 1 kg/nga ḓuvha. U fanela u thoma u dzi fha 0.5 kg/nga ḓuvha furu yo no bva fhasi ubva dzina minwedzi mivhili uri dzi kone uḽa zwinwe. Wa kona u shandukisa zwiḽiwa dza ḽa zwiḽiwa zwa vhathu vhane vha vha uri ndi vha hulwane (16% crude protein) dzina minwedzi miraru. Zwiḽiwa zwa musi dzo hula (15% uya kha 16%) zwina crude protein ine ya vha fhasi u fhira zwiḽiwa zwine ya vha yo thoma ngazwo (tsumbo 18%). Wa engedza uḽa zwiḽiwa zwa musi yo no hula luthihi nga vhege. Zwiḽiwa zwa ḓuvha ḽinwe na ḽinwe musi dzi tshi khou hula zwi thoma kha 3 kg kha minwedzi miraru uya kha 18 kg kha minwedzi ya 24.
Tshifhinga tsha u Dziisa Pfuloni
Dzi nga iswa pfuloni arali dzi tshi vho ḽa zwine zwa swika 1kg nga ḓuvha dzina minwedzi ya 12. Nga murahu ha minwedzi ya 12 dzi ya kona u ḓi palela. Dzi nga kona uvha dzi tshi hou ḽa zwithu zwine zwa nga kikuyu kana ryegrass) zwi fanela uvha hone; arali zwa sa ralo, u fanela u i vala nga furu kana silage. Arali hu sina pfulo, zwiḽiwa zwine zwa vha uri zwo lingana i fanela u zwifhiwa. Zwi tshi khou bva kha zwigwada hezwi zwi shanduka musi dzi tshi khou hula. U fanela u zwi kala uri u zwi vhone uri zwo lingana tshikalo na. U fanela u thoma u zwi sedza u swika 300 - 330 kg musi dzo no swikisa minwedzi ya 12 uya kha 14. Hezwi zwi fanela u lingana na minwedzi ya 24 - 25.
Translated by
Khalirendwe Nekhavhambe
