U Thogomela Milenzhe ya Mbudzi

Mbudzi dzi dzula dzi nḓilani dzi tshi khou ya u pala zwiḽiwa. Musi ina vhulwadze ha milenzhe zwiita uri i balelwe na u tshimbila i tshi ya u ṱoḓa zwiḽiwa.
Musi milenzhe ya mbudzi i tshi khou vha vha nga fhasi hayo na nga nnṱha na vhukati ha zwikunwe, zwi amba uri milenzhe i fanela u fhungudzwa hafha kha dzi ṋala tshifhinga tshoṱhe lwo no swika luṋa nga ḓuvha. Uri dzi dzule dzi tshi kha tshivhumbeo tsho ḓoweleyaho - u fanela u sedza ṱhukhu uri dzo itisa hani ndi yone nḓila ine na khulwane dza fanela uvha ngayo.

U Lafha Hoof Scald

Hoof scald kanzhi i vha hone fhethu hune havha ho thaba zwo vhangiwa nga microorganism Fusobacterium necrophorum zwa vhanga u zwimba vhukati ha zwikunwe, hu nga vha ho oma kana ho thaba huna muvhala wo no nga pink na hone hu ya vhavha arali wa nga hu kwama. Arali ha sa lafhiwa hu nga vhavha u swikela i tshi fa. U fanela u shela 10% ya solution copper kana zinc vhukati ha zwikunwe. Wa shela na 7% ya iodine inga shumiswa nayo.
Arali u tshi khou lafha mbudzi yo no ya pfuloni u fanela u i lafha nwando wo no ṱuwa hu tshi vho fhisa nahone u fanela u i londa nga u i vhea fhethu hune havha uri ho oma lwa awara dza 24. Mushonga u ḓo hu omisa hoṱhe. Musi hu mbudzi nzhi dangani dzo kavhiwaho unga dzi ṱanzwa milenzhe nga zinc kan copper, uri dzi kone u tsonzwa zwoṱhe zwine zwa vha kha mulenzhe.
Mbudzi dza Boer ndi dzone dzine hovhu vhulwadze a vhu dzi vhoni.

Nḓila dza u Lafha u Sina ha Mulenzhe

U sina ha mulenzhe ndi vhulwadze ha mbudzi vhune vhu ya fhirela vhu vhangiwa nga microorganisms Dichelobacter nodosus na Fusobacterium necrophorum. Dichelobacter nodosus, zwine zwa wanala kha mapfura.
Tsumbo ya u thoma ya hovhu vhulwadze ndi u vhona mbudzi i tshi khou ṱhobila kana yo imisa mulenze nṱha kana i tshi khou zwima yo gwadama. Tshifuwo tshi ya balelwa u tshimbila nahone wa zwi pfa nga u nukha.
U lafha zwi vha zwo katela u fhungudza na dzi ṋala na u bvisa zwoṱhe zwine zwa vha uri zwo kavhiwa, nga murahu ha u gera phukha dzoṱhe dzine dza vha uri dzo kavhiwa dzi fanela u vha dzo imiswa kha maḓi ane avha na zinc lwa mithethe miṱanu zinc i fanela uvha i 10%. Dzine dza vha uri adzo ngo fhola dzi fanela u cullediwa.
Zwa u shavhela zwi nga itea musi ine ya vha na vhulwadze y shavhela dangani he ya kanda hone dzinwe dza kanda dzi ya shatiwa.

Nḓila dza u Tumula ṋala dza Milenzhe

©Marinda Louw

Tshifhinga tsha vhuḓi ndi musi ho vha na mvula, musi makwanda a matete. Uya ṱoḓa uthusiwa kha u kona hwala mbudzi nga nḓila ya vhuḓi. U tshi khou shumisa tshithu tshine tsha vha uri tshi ya pfa, u fanela u thoma wa nntsha mashika na matope.
Wa kona u dovha wa vhona uri magandisi akhou eḓana, usaathu thoma u ntsha. Wa thoma u bvisa nga zwituku arali ho no hula luvhondo lwo tikeledzaho wa thoma wa nntsha lwone wa thoma u bvisa zwavhuḓi. A zwiiti nga u ṱavhanya hezwi zwithu. Hehezwi u tshi khou ntsha magwanḓa u ḓo kona u vhona matshena ane a sumbedza atshi khou hula ndi one ane wa fanela u alitsha.
Wa kona u geredzela nga ngomu ha magwanḓa - vhukati ha magwanḓa na zwikunwe. Hune ha vha ho sina kanzhi. Zwiitea hanefha ha u kanda.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe