Ndlela yo Hlayisa Swinondwani swa Timbuti

© Illustration by Tom Milner Out Here magazine
Timbuti ti gayela hiku hatlisa leswi endlaka leswaku titshama tiri ku laveni ka swakudya tidya. Mavabyi ya swinondwani na swinondwani leswinga tlhogomeriweki swi endla leswaku titikeriwa ku famba famba ti lavana na swakudya naswona swiva swirikarhi swivava swinene. Loko swinondwani swa timbuti swikule kutlula na mpimo, swinga fika laha swibolaka (e hansi nale matlhelo ka swinondwani) kumbe tiva na leswi vange i hoof scald, leswi humelelaka exikarhi ka swikunwani. Swinondwani swifanele kutshama swirikarhi switsemeleriwa himinkarhi (kuringana ka mune hi lembe) leswaku switshama swiri ka xiyimo xa ntolovelo- languta eka swimbutani ku kota kuvona xivumbeko xa ntolovelo.

Ndlela yo Tshungula ku Pfimba ka Swinondwani

Hoof scald yitala ku humelela loko kuri na kutsakama kumbe himinkarhi ya timpula loko ti microorganism Fusobacterium necrophorum tivanga ku pfimba exikarhi ka swikunwani. Nhlonge leyinga exikarhi ka swikunwani yingava ya ntumbuluko yitlhela yitsakama nakuva pink hi muhlovo naswona ya nyenyela loko yi khumbiwile. Loko yinga tshunguriwi, mbuti yinga hlaseriwa hilaha kunga heriki. Chela 10% ya copper sulfate kumbe zinc sulfate exikarhi ka swikunwani. 7% ya iodine nayona yinga tirhisiwa.
Loko timbuti tidyela eka madyelo, ti tshunguli endzhaku kaloko mberha yi hundzile kumbe u tiyisisa leswaku tile ka ndzhawu leyinga oma kuringana 24 wa ti awara endzhaku ko tshunguriwa. Murhi lowu wuta omelela eka swinondwani na milenge naswona wuta tirha ku antswa. Loko kuriku kuna nhlayo ya swifuwo leswinga khumbeka eka ntlhambi wa wena, tirhisa footbath ya zinc kumbe copper sulfate kutiyisisa leswaku swinondwani switswonga murhi walowo. Muxaka wa timbuti ta boer hiwona wu khomiwaka ngopfu hi hoof scald.

Ndlela yo Tshungula ku Bola ka Swinondwani

Ku bola ka swinondwani i mavabyi lawa ya tlulelaka swinene eka swinondwani swa timbuti na tinyimpfu naswona ya vangiwa hiti microorganisms Dichelobacter nodosus na Fusobacterium necrophorum. Dichelobacter nodosus, leswi kumekaka eka misava leyinga hlaseriwa. Swikoweto swo sungula swakubola ka swinondwani eka timbuti uta vona hiloko ti khwita, titlakusela nenge e henhla, kumbe tidya tikhinsamile hi matsolo. Swifuwo swinga loloha ku famba kumbe swinondwani swingava na risema roka ringa tolovelekangi kutani kuhuma vopfi. Ku tshungula ku bola loku swikatsa kuhungutiwa ka swinondwani naku susa nhlonge leyinga hlaseriwa.
Endzhaku ka sweswo, swifuwo swita kota kuyima kuringana ntlhanu wa timinete hi milenge hinkwayo endzeni ka 10% ya copper kumbe zinc sulfate. Leswi swi fanele ku endliwa nakambe kan’we hi vhiki kuringana 4 wa mavhiki leswaku tita hola. Swifuwo leswi tsandzekaka ku hola swifanele ku herisiwa. Kutluletana swingava kona loko xifuwo lexinga khomiwa hi mavabyi lawa xi vekiwa na swifuwo leswingariki na mavabyi lawa.

Ndlela yo Hunguta Swinondwani swa Timbuti

©Marinda Louw
Nkarhi wa kahle ku tsema swinondwani hiloko mpfula yiheta kun a, loko swinondwani swaha vevuka no olova kuswitsema. Uta lava mupfuneti kuva a khoma mbuti loko uta fanele u endla ntirho lowu. Loko u tirhisa xotsema, sungula u susa ridaka eka swinondwani. Endzhaku ka sweswo, langutisisa leswaku ehansi ka swinondwani ka ringanana loko unga se tsema. Sungula u tsema laha kunga tontswa eka xinondwani xin’we. U tsema e handle ka xinondwani. Loko xinondwani xikule ngopfu, xipfuli kahle kutani u hunguta laha kunga fanela. Unga jaheleli kuva u tsema swiphemu leswikulu hikuva unga tsema ngopfu kutani kuhuma ngati.
Tsema kantsongo ntsongo kufikela loko u kota ku vona layeni wobasa laha swinondwani swikulaka hakona. Tshika ku tsema loko u vona kusungula kuva na nhlonge ya pink naswona laha kunga bola hinkwako kusukile. Ekuheteleleni, hunguta endzeni ka xinondwani- exikarhi ka swona xikan’we na laha swirhendze swihlanganaka kona. Laha u fanele kuva u endla hi vukheta hikuva swirhendze swivevukile swinene. Ku bola ka swinondwani switala ku endleka emakumu ka swikunwani; swa kala swinene kuva swihumelela exirhendzeni.

Translated by Ike Ngobeni