Zwa u thoma u tanzwa ha zwibveledzwa zwo thomiwa nga vho-Louis Pasteur, ra rasaitsi wa French. Vho do tumbula uri zwa u fhisa mafhi nga mufhiso une wa vha uri u nntha u tshi tou fhedza wa a rothodza musi usaathu a paka kha mabodelo.
Nga murahu vha ya u shuma kha u ita halwa nga 1873, vha kona zwa u tanzwa halwa.
Naho zwo ralo, u tanzwa a si mushonga wa munukho na maitele ane atou vha tshikolokolo, maitele ane avha uri aya vha o tsireledza zwiliwa na u langa vhundeme zwi vha zwa ndeme musi hu saathu itwa zwithu zwihulwane.
Nga vho 1800, mafhi ane avha atshi khou bva kha zwifuwo zwine zwa vha uri zwi khou vhaisala ovha tshi vhanga zwitshili u mona na zwine zwa vha uri zwo vhanga lufu lwa vhathu vhanzhi vhukuma. Vhorabulasi vha kona u zwi elelwa uri zwa u thoma wa vhilisa mafhi zwi ya kona u fhungudza zwithu zwinzhi kha sambi lavho.
Zwa u Tanzwa hu vha hu Tshi Khou Itea Mini?
Pasteurisation ndi u lafha hune ha vha uri holinganela (60 - 100°C) ya zwiludi na zwiliwa zwine zwa vha uri zwo khwatha lwa mithethe ine ya vha mituku usaathu zwi fholisa. Hezwi zwa u tanzwa zwi ya kona vhukuma u fhungudza zwitshili na malwadze ane anga Salmonella, Listeria, Escherichia coli O157:H7 na Staphylococcus aureus.
Ndila ya u Kona u Tanzwa
Mufhiso na tshifhinga tshine tsha vha uri tsho linganela zwi vha zwi tshi khu bva kha lushaka lwa zwiliwa na ku pakele. Zwiliwa zwi ya kona u tanzwiwa ho kateliwa zwiliwa zwine zwa nga zwibveledziwa nga mafhi, makumba, mutshelo, dzi cider na halwa, Kosher wine, nuts, flour na honey.
Zwinwe zwibveledzwa u fana na Juice na veini zwi ya toda u bviswa muya, ngeno mafhi musi asaathu tanzwiwa atshi toda uita zwithu zwine ha vha hu tshi khou wiswa marotha fhedzi luvhanda lwa hone lu tshi khou sala.
Ndila ine ya vha uri yo doweleya ya u tanzwa mafhi yo nwaliwa hafho fhasi:
Ndila ya u kona u tanzwa mafhi hu vha ho kateliwa na u vhiliswa zwine zwa nga swika 72°C lwa mithethe ya 15 fhedzi azwi tei u fhira mithethe ya 25. Ubva hafho mafhi aya kona u vhewa afhola hune ha vha hu 3°C a kona ha u pakiwa.
Zwishumiswa zwine zwa shuma u vhilisa mafhi na u a rothodza zwi vhidziwa upfi ‘heat exchanger’.
Hezwi zwa u tanzwa zwi dovha hafhu zwa vhidziwa upfi ‘High-Temperature Short Time’ (HTST).
Zwa Homogenisation
Hoyu mushumo uya ya phanda wa u tanzwa mafhi. Ndi mushumo une wa vha wa nntha une wa vha na mutsiko une wa thusa na u bvisa zwithu zwine zwa vha uri zwi ya khwathisa kha mafhi na uri mafhi asa vhe na leyara nga nntha. Hezwi zwa Homogenisation azwi todi mufhiso.
Zwa u Fhisa nga Microwave
Zwithu zwine zwa vha uri zwo khwatha u fana na makumba unga kona u zwi tanzwa nga zwithu zwine zwa vhidziwa upfi microwave pasteurisation. Tshifhinga tsha u tanzwa tshine wa vha u tshi khou vhulaya E. coli na Staphylococcus aureus hu vha hu mithethe ine ya swika 30, ngeno hu na uri u tshinyadza Bacillus cereus zwi tshi toda mithethe ya 90.
Zwa u tanzwa zwine zwa vha uri zwi ya rothola zwine zwa vha zwi tshi khou katela zwibveledzwa zwine zwanga vhurotho, hu na microwave zwine zwa vha zwi tshi khou shumisa maanda a pulse ine ya vha kha dzi frequencies dza radio kha microwave spectrum. I vhulaya zwithu zwine zwa ita uri hu vhe na munnda lwa maduvha a 60.
Mi microwave ya hayani asi yone ine vhathu vha nga tou disendeka khayo, sa vhunga isa tou vha na maanda ngauralo.
Urothola
Zwinwe zwa u tanzwa zwine zwa vha uri zwi ya rothola hu vha hokatelwa na High-Pressure Processing (HPP), Pulsed Electric Fields (PEF) na mirado ya ultrasound na zwa techniki zwa membrane.
Nga tshifhinga tshine ha vha hu tshi khou fhisiwa zwine zwa vha na mutsiko, zwibveledzwa zwine zwa vha uri zwo valiwa (zwine zwa vha zwi tshi khou pakiwa lwa u fhedza) zwi vha zwo pakiwa kha dzi khothina zwa litshiwa kha mutsiko une wa swika 6 000 bar. Hezwi zwi vha zwi tshi khou thusa uri maduvha amusi dzi mavhengeleni a lapfe. Zwibveledzwa zwi nga kona uitwa HPP ho kateliwa na zwine zwa vha uri zwo no lugela u liwa, petfood, salsa, guacamole na dzi dips na juice, na zwiliwa zwine zwa vha uri ndi zwa mafhi.
PEF i vha i tshi khou kwasha zwitshili (nga u tutuwedza dzi cell membranes) hune ha sa vhe na tshinyalelo kha muvhala, muthetshelo na pfushi. PEF i vha isa khou kona u shuma na zwithu zwine zwa nga zwitshili zwine zwa disa zwilonda, zwine zwa amba uri ayo ngo faneliwa nga u shuma musi hu tshi khou tanzwiwa.
Ultrasound pasteurisation u shuma musi hu tshi khou tanziwa zwitshili kha zwiliwa na kha zwishumiswa zwa mutakalo inga shuma hafhu yo tanganiswa na thermal pasteurisation of milk, halwa na zwiludi kha zwibveledzwa zwa makumba.
Zwinwe zwiliwa zwine zwa vha uri zwo khwatha zwi ya vha zwo pasteurised nga irradiation huna ha vha na tshikalo tshituku tsha gamma rays, X-rays na dzi electron u itela u langa foodborne pathogens.
Pasteurisation vs UHT
Kanzhi zwiliwa zwine zwa vha uri zwina u nwaliwa ngauri ‘pasteurised’ kana ‘UHT’ - zwine zwa vha zwo imela ‘Ultra High Temperature’. Ndi ifhio phambano vhukati ha pasteurisation kana UHT?
Pasteurisation i fhisa u swika kha 71℃ lwa mithethe ya 15 ya rothodzwa u swika kha 3℃.
UHT i fhisa u swika kha 137℃ lwa mithethe mivhili nga murahu ha musi isaathu fhola.
Zwothe hezwi zwi ya kona u tshinyadza uri zwithu zwi sa tshinyale.
Mbuyelo dza Pasteurisation
Pasteurisation i thivhela uri zwiliwa zwi sa vhe na u kavhiwa musi zwi mavhengeleni na u lapfisa maduvha amusi dzi mavhengeleni. Naho zwo ralo zwa u fhisa zwi ya swika hune zwa tshinyadza sa vhunga na dzinwe dzi vitamin dzi tshi nga kha di kwashea kha ndila ine ya vha uri i kwama tsukanyo zwituku.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe