Nyala

Male nyala.

Dzina

Nyala [Nyala angasii of Tragelaphus angasii]

Tshivhumbeo

©Roger de la Harpe

Female nyala and calf.

Mukumba wayo wo naka nga maanḓa wa vha na mitalo mitshena kha thumbu na mavhala matshena kha thumbu. Ya munna I vhonala yo swifhala lwo uya kha buraweni nga muvhala. Ya munna ina maṋanga o kombambaho ane vhulapfu ha hone ha vha (650mm).
Na tshifhatuwo tsha luṱoswi. Havha na mutalo wa mavhudzi nga fhasi ha ṱhoho yayo u swika vhukati ha milenzhe ya phanḓa, ya dovha ya vha na munwe mutalo wa mavhudzi nga nnṱha hayo ubva kha ṱhoho u swika mutshilani. Ya munna I lemela 115kg ngeno yo lopfa 1.05m kha mahaḓa.
Ya tsadzi ndi ṱhukhu a i na maṋanga, ya lemela 59kg vhulapfu hayo havha 900mm kha mahaḓa. Ya tshisadzi mukumba wawo ndi muvhala wa chestnut ya vha na mavhala manzhi matshena kha thumbu.

Kuḽele

Heyi phukha iya kona uḽa zwithu zwine ya vha yo tou ḓi palela nga maanḓa iḽa maṱari, mitshelo na maluvha. Hezwo ndi zwone zwiḽiwa zwine ya ḽa zwone zwa dovha zwaita uri I kone u ḓi wana I tshi khou tshila.

Kubebele

I beba nwaha woṱhe ai iti zwa khalanwaha, nga maanḓa I ḓi hwala nga zwifhinga zwa musi maṱari atshi khou tuma lurere. Ṅwana muthihi uya bebiwa nga murahu ha musi yo ḓi hwala lwa maḓuvha a 222. Na malwelavanḓa na one aya ita a tshi bebiwa.
Ya tsadzi I thoma u ḓi hwala vhukati ha minwedzi ya 14-18. Tshikhala tsha vhuḓi tsha u imisa tsha tshisadzi, zwiitiwa nga dza vhanna dzine dza vha uri dzi ḓi ita khulu ya danga.

Kuitele

Zwo no takadza ndi zwa uri ṱhukhu dza tshinna dzi fana na dza tsadzi. Ndi muhumbulo wa uri dzi ya kona u tsireledziwa kha dza mboho dzine dza ṱoḓa u dzi tambudza. Zwino hedzi ṱhukhu dzi ya kona u aluwa nga mulalo dzo tsireledziwa kha danga ḽadzo.

Nḓowelo

Dzi funesa nga maanḓa fhethu hune ha vha uri huna maḓaka o pinzanaho na fhethu hune ha vha na maḓi lwa tshoṱhe. Yo dzumbama nga maanḓa nahone I vhonalesa nga maanḓa vhusiku.
Ndi phukha I sina Zwa u langa hune ya dzula hone kana zwa u vhonala I lugwada fhedzi dzi tshi ya u pala zwiḽiwa dzi ya ṱuwa dzoṱhe. Hune ya tsadzi ya ṱoḓa hone zwiḽiwa hu dzhena luvhili kha kha ya tshinna.

Hune Dza Wanala Hone

Nga mafhungo a mupfuluwo hedzi phukha dzi ya wanala nga vhunzhi dzi game reserve na kha dza tshidzumbe kha ḽa Afrika Tshipembe. Dzo ḓalesa nga maanḓa Kruger National Park.

Tshitatisitiki

Tshileme (tshisadzi): 55-68kg
Tshileme (tshinna): 92-126kg
Tshifhinga tsha u ḓi hwala: Minwedzi ya 8
Mbalo ya vhana: Muthihi
Tshileme tshi tshifhedza ubebiwa: 5kg
Dzudzanyo: Artiodactyla
Muṱa: Bovidae
Maṋanga: 64cm (o lapfesaho-84cm)
Kubebele: Ṅwana muthihi uya bebiwa tshifhinga tshinwe na tshinwe tsha nwaha (ṱhangule –ṅyendavhusiku) nga murahu ha u ḓi hwala lwa minwedzi ya sumbe.

Magannḓisi

Makunwe aya munna o vulea u fhirisa ya tsadzi. Na dza tshinna khulwane nadzo dzo lapfa u fhirisa dza tshisadzi.