Nyala

© Nigel Dennis
Male nyala.

Vito

Nyala [Nyala angasii of Tragelaphus angasii]

Xivumbeko

©Roger de la Harpe
Female nyala and calf.
Dzhovo ro saseka ra mpunwa wo dzwihala-rimbangwa ro tala misisi ro fhungiwa hi mintila yo langusa henhla na mavala etinyongeni. Swiqapa swi vonaka swiri na muvala wa mpunwa. Swiqapa swina timhondzo to petsekela ndzeni (650mm) na xikandza na xilebvu xo basa xo tontswa.
Tina lundza ra misisi yo leha eka swirho swa tona swale henhla, ku suka exilebvini kuya fika exikarhi ka milenge yale ndzhaku, tina malebvu mo bumbula, na misisi ya ntima yo suka enhlokweni ya famba hile nhlaneni kuya fika emakumu ya nhlana. Swiqapa swi tika 115kg switlhela swi pima 105m emakatleni.
Tiewe tintsongo nyana naswona atina timhondzo, naswona ti tika 59kg no yima 900mm emakatleni. TiEwe tina dzhovo ro hatima ro tshwukela- riva ra rimbangwa na mintila yo basa leyi vonakaka swinene.

Swakudya

Xipene lexi xi dya hamambirhi mabyani na mabyanyi mo omisiwa naswona swinga dya matluka, mihandzu na mabilomu. Swakudya leswo hambana iswi n’wana leswi endlaka leswaku ku hanya ka tona ku humelela.

Ku Tswala

Ti bebula lembe hinkwaro, kambe ku hlangana swi tlakula hi Xixika na Ximun’wana. Xirholana xin’we xa velekiwa endzhaku ka ntiko wa masiku ma 220. Mahahlwa na wona ma tolovelekile. Tiewe ti nyimba exikarhi ka 14 na 18 wa tin’hweti. Nkarhi wo tswala hile xikarhi ka 297 wa masiku. Nkarhi wo hlangana eka swiqapa wu bohiwa hi matikhomelo lama fumaka.

Mahanyelo

Xo tsakisa hi leswaku vavanuna lavantsongo hi leswaku va languteka onge I vavasati. Swi hleketeriwa leswaku swi tumbeta no sirhelela vavanuna lavantsongo eka tinkunzi leti fumaka ta mavondzo. Leswi swi pfumelela leswaku vavanuna lavantsongo va kula hiku rhula ehansi ka nsirhelelo wa ntlhambu.

Vutshamo

Xipene lexi kulu xi tshama e nhoveni lakunga na mabyanyi kumbe etlhelo ka mati lama yimeke hi laha kunga heriki. Tina xihundla swinene naswona ti vonaka hiku olova na vusiku. Tinyala ti “non-territorial”. Kambe timbewu tiri timbirhi ka tona tina makaya lama kulu swinene. Makaya ma tiewe ma kule haka mbirhi eka ma swiqapa.

Laha Ti Kumekaka Kona

Tanihi mbuyelo wo cincacinciwa ka vundhawo, TiNyala ti kumeka eka ti game reserve na mapurasi ya xihundla eAfrika-Dzonga hinkwaswo swo tala eKruger National Park.

Mahungu Ma Nkoka

Ntiko (Vavasati): 55-68kg
Ntiko (Vavanuna): 92-126kg
Nkarhi wo tika: Tin’hweti ta 8
Order: Artiodactyla
Family: Bovidae
Timhondzo: 64cm (leswi tsariweke ehansi-84cm)
Ku Tswala: N’wana un’we wa beburiwa nkari wun’wana na wu’wana elembeni (ntlakuko hi Mhawuri-N’wendzamhala), nkarhi wo tika ±7 wa tin’hweti.

Mahlamuselelo ma Spoor

Mahlweni ka milenge ya vavanuna ku aname ku tlula ka vavasati. Vavanuna va kulu ku tlula vavasati.