Kha miṱa minzhi ine ya vha kha ḽa Afrika Tshipembe zwi a konḓa u fha muṱa dzi protein dzo teaho uri u hule una mutakalo. Nga murahu ha musi muṱa kana tshi tshavha tshi saathu vhona mivhuḓa sa nḓila ya u ita zwiḽiwa vha fanela u thoma vha lavhelesa zwitevhelaho.
Hu fanela uvha na ngade ya miroho. Ngande ya hone i fanela uvha na miroho ine ya vha na mutakalo nwaha woṱhe.
Hu fanela uvha na maḓi a vhuḓi.
Nnḓu ine ya dzi tsireledza musi mutsho usi wavhuḓi, na uri hune dza dzula hone dzi vhe kule na kule uitela dzo no ṱoḓa u tambudza dzinwe.
Muthu ane avha na nḓivho ya vhuḓi ya u ṱhogomela bulasi, ane aita zwithu nga nḓila yone.
Mulandu hu tshi Fuwiwa Mivhuḓa?
Mbuno dza u fuwa na mivhuḓa ndi dzi tevheleaho:
Mivhuḓa iya ṱavhanya u hula, nahone iya kona na uvha na ṅwana ina minwedzi ya malo zwi tshi khou bva kha mufuwi. Dzi a beba nga maanḓa nahone dzi akona u vha na vhana vhanzhi vhanzhi fhedzi vha no fhira fumi zwi akonḓa. Fhedzi dzi a swikisa henefha vhukati ha zwiṱanu na zwa rathi. Kha nwaha iya kona u beba luṋa kana luṱanu zwi tshi bva kha kulangele kwadzo.
Tsha vhuvhili mivhuḓa iṱoḓa fhethu hu ṱuku musi i tshi vhambedzwa na dzinwe dzine dza vha uri ndi dza ṋama, ya dovha ya bveledza ṋama nnzhi. Dzi a kona u bveledza ṋama ine ya swika 2.72 kg ya tshinna iya kona u bveledza ṋama ya 250 gm.
Tshileme tsha yo tshi fhasi vhukuma kha tsha nngu kana kholomo. Adzi tswenyi na luthihhi kha vhathu ngauri zwine vhathu vha ita a dzi dzheneleli khazwo na zwine vha ḽa zwone adzi zwi tami.
U Bveledzwa ha Mivhuḓa
Mivhuḓa inga fuwelwa zwithu zwo fhambananaho inga vha u khou fuwela ṋama kana zwa vhubindudzi, zwoṱhe zwo ṱangana zwi vha zwi zwa vhuthongwa vhukuma. Na mithenga ya hone inga kuvhanganywa ya vha na mbuyelo musi yo iswa maragani ya u ḓura. Ya dovha ya shumiswa kha zwa dzi fesheni, na u ita zwitambiswa zwa vhana na zwienda zwa nga matsheloni na zwinwe zwinzhi nga mukumba wadzo. Na tshivhindi tsha hone tshi na mushumo wa u ita pate. Manyoro a hone a nga nyora dzi nngade kana a yo u rengiswa.Na nguvho ya hone ndi ya thengo khulu zwi tshi bva kha uri yo vhulawa yo no vha nngafhani. Tshileme tsha hone tshi nga vha henefha kha 50% na 65%, iya kona na u swikelela 78% uya kha 87%.
Tsha u fhedzisa nama ya muvhuḓa ina mutakalo iya ḓifha. Ndi yone ine ya kona u shengea kha dzoṱhe dzi ṋama. Ina u shengea ha 15,7% ngeno khuhu hu 20% nngu hu 15,7% u tshi nga engedza ai khwaṱhisi yo ḓala na mineral yo itelwa vhathu vhane vha vha na vhuthada ha tsukanyo.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe