Hezwi zwa u lima u sa khou shumisa zwithu zwa tshizwino ndi fhethu hune wa shumisa vhuṱama ha nḓila kwayo dza zwa ulima u tshi khou itela ufha mutakalo mavu, na u tsireledza mupo na u ḓisa mutakalo wa muthu.
Vho rabulasi vha shumisa zwithu zwa mvelo na zwa tshizwino uri vha ṱanganise dzi ṱhoḓuluso dzavho nga ha zwithu zwa mutakalo. Zwa u lima nga zwithu zwine zwa vha zwa tshi kale zwi amba uri u shumisa nḓila dza mvelo na zwine zwa kona u tshileya nazwo na zwishumiswa na kuitele. Ahutei u shumiswa manyoro atshikhuwa kana zwinwe zwithu zwa tshikhuwa zwine zwa tendelwa.
Hezwi zwithu muhumbulo wazwo muhulwane ndi u ḓisa fhethu hune havha na mutakalo, zwiḽiwa zwine zwa vha na mutakalo na vharengi vhane vha vha na mutakalo. Arali hune zwimela zwa ṱavhiwa hone huna mutakalo, na zwibveledzwa zwi ḓo vha na mutakalo na vha rengi. Zwa u ṱavha u songo shumisa zwithu zwa tshikhuwa zwo fhambana na zwa musi u tshi khou ita zwa biology.
Zwa biology fhethu hune hu ya kunga vhathu, arali zwi tshi konadzea hu ya shumiswa na manyoro, fhedzi vhabveledzi kanzhi vha tou engedza nitrogen (N) kha mavu u ḓisa mutakalo. Manyoro tshinwe tshifhinga avha ana vhubvo ha zwa mishonga. Hezwi zwa Conventional ndi zwa musi u tshi khou shumisa nḓila ya tshi Biology hune uvha u tshi khou itela uri zwi anwiwa zwivhe zwinzhi. Arali ho ḓalesa miri ya mishonga, zwikhokhonono na manyoro zwi shumiswa arali ho ṱavhiwa zwimela zwinzhi ndi zwone zwine zwa vhidziwa conventional farming.
U ita Kana u Sika Biodiversity
Kha hezwi zwa u ṱavha u songo shumisa mishonga, hu ya ṱavhiwa miri minzhi fhethu huthihi uri hu kone u ḓala nga zwimela, hezwi zwithu zwoṱhe zwo ṱangana zwi ḓisa muthetshelo wavhuḓi. Vha u bveledza vha si khou shumisa mishonga ya tshikhuwa vha fanela u vha na zwithu zwo fhambananaho zwine zwa khou tshila nga u ṱavhanya bulasini - u fhambana ha zwikhokhonono, zwiṋoni na zwiḽi zwiṱuku na dzi mammals na zwimela zwinzhi.
Arali hokwu kushumele ku tshi vhidziwa Ecosystem- ivha i songo dzula zwone na u ḓala ha zwipuka zwa tshaka nnthihi zwi nga ndi vhuthada. Sa tsumbo musi magwitha atshi khou bviswa bulasini, mbevha dzi nga vha vhuthada ngauri ahuna zwiḽi zwine zwa vha hone u itela u zwilanga.
Tsumbo dza u ṱavha u sa khou shumisa zwithu zwa tshikhuwa hu vha ho kateliwa na u shandukiswa ha zwimela (u sa ṱavha tshimela tshithihi nwaha munwe na munwe) na u ṱavha zwimela zwine zwa kunga zwiḽi zwa mvelo (zwikhokhonono zwine zwa tshila nga ula zwinwe zwikhokhonono) na u shumisa zwithu zwa mupo u lwa na malwadze na zwikhokhonono.
Ndila dza u Lima Hune ha ya vha ho Nyoriwa
Mubvelezi ane avha atshi khou ṱoḓa u bveledza zwimela zwine zwa vha zwi sa khou shumisa mishonga ya tshithu u fanela uvha na nḓivho ya zwi tevhelaho:
Hu vha ho lavhelelwa mini?
Ndi zwifhio zwishumiswa zwine zwa tendelwa nahone ndi ngani?
Ndi dzi fhio nḓila dza zwa vhulimi dzine dza fanela u shumiswa na hone ndi ngani?
U nwalisa ngafhi? Uri u kone uvha mubveledzi.
Hani/u vhambadza ngafhi.
Rabulasi u fanela u wana khophi ya mulayo muswa wa Afrika Tshipembe a kona ha u dzhia tsheo ya uri u khou ṱoḓa u ḓi nwalisa kana u khou sokou tou ṱoḓa u lima fhedzi naa. Ṱhanziela ya hone i itwa nga vha Afrisco, ndi muraḓo wa Afrika Tshipembe wa ufha ṱhanziela fhasi ha vha IFOAM (International Federation of Organic Agricultural Movements). Huna mbadelo dzine dza badeliwa ha kona uvha na vhaṱoli vhane vha do ita vha tshi ḓa u ṱola. Vha ḓo kona ha u fhiwa na nomboro ya u ḓi nwalisa ubva kha vha tshiimiswa tsha ufha dzi ṱhanzilea, ubva hafho vha nga kona u rengisa zwithu zwavho.
Mubveledzi ha faneli u tou nwalisa bulasi yawe yoṱhe na hone ha faneli u wana ṱhanziela ya zwimela zwoṱhe fhedzi hu fanela uvha na zwithu zwine zwa sumbedza uri hezwi zwi mulayoni hezwi azwiho mulayoni.
Huna tshifhinga tshine tsha tiwa tsha u thoma u lima. Ndi tshifhinga tshine na kona ubva kha zwi sihoho mulayoni na zwire mulayoni nahone zwi itwa hu tshi khou tevhedzwa minwe milayo. Tshifhinga hetshi ndi minwaha mivhili ubva kha zwimela zwa khalanwaha sa miroho na minwaha miraru sa miri yo no nga mitshelo na miṱokola.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe