Xana i yini Vurimi bya Organic?

© Surplus People Project

Virimi bya organic i maendlelo lawa ya tirhisiwaka ya vurimi lebyi byinga vaviseki mbango ku antswisa rihanyu ra misava, ku sirhelela mbango xikanwe na rihanyo ra vanhu. Varimi vatirhisa maendlelo ya xintu na vurimi bya ximanguva lawa xikanwe no hlanganisa na vulavisisi kutiyisisa ndzinganelo eka ntumbuluko wa mbango.
Vurimi bya organic swivula kutirhisa maendlelo yantumbuluko na switirhisiwa xikanwe na maendlelo lawa ya hlayisaka mbango. Akuna swinonisa misava swa ti khemikhali kumbe swidlaya switsotswana, na swidlaya nhova leswinga pfumeleriwa kutirhisiwa. Vurimi bya organic byi kongomisiwe eka ku endla mbango lowu hanyeke kahle, swakudya swa rihanyu lerinene na vaxavi lava hanyeke kahle. Loko kuve ndzhawu leyi ku byariwaka eka yona swimilani yi hanye kahle, swivula leswaku leswi humelerisiwaka switava swihanye kahle naswona vaxavi vatava lava va hanyeke kahle na miri lowu hanyeke kahle.
Vurimi by organic byi hambana swinene na marimelo yantolovelo.
Vurimi kuya hi biology swikahle eka mbango naswona loko swikoteka kutirhisiwa swinonisa misava swa ntumbuluko kambe varimi minkarhi yinwana va engetela nitrogen (N) eka misava ku engetela rihanyu ra yona. Minkarhi yinwana swinonisa misava leswi swiva switumbuluke eka ti khemikhali. Kasi marimelo lawa yanwani wona hiloko kutirhisiwa maendlelo ya vurimi lawa xikongomelo nkulu kunga ku tshovela mbuyelo wale henhla swinene. Laha kutirhisiwa swidlaya swimilani, swidlaya switsotswana na manyoro naswona kutala kubyariwa swibyariwa swa muxaka wunwe.

Ndlela yo Endla Vutomi byo Hambana

Eka vurimi bya organic, kubyariwa swimilani swohambana hambana hinkarhi unwe leswaku kutava na bio-diversity (bio = vutomi, diversity = kuhambana). Murimi wa organic ufanele kuva na leswi hanyaka swotala swinene e purasini ra yena – switsotswana swohambana hambana, swinyenyani, swihadyana leswintsongo na swihadyana leswi mamisaka xikanwe na swimilani swotala swinen. Loko leswi swivuriwaka- an ecosystem – swinga ringanelanga naswona kuna muxaka wokarhi wa swiharhi wunga tala swita endla leswaku kuva na nhlaselo. Xikombiso, loko ko hlongoriwa swikhovha e purasini kutatala makondlo hikuva kutava kuri hava leswi chavisaka makondlo e purasini.
Swikombiso swa vurimi bya organic swikatsa kucinca cinciwa ka swimilani (kuva kunga byariwi swimilani leswi fanaka lembe na lembe eka misava yinwe), ku byariwa ka swimilana swinwana na mabilomu lawa ya tisaka valala (switsotswana leswi dyaka switsotswana) naku tirhisiwa ka swidlaya switsotswana swa ntumbuluko kulwisana na mavabyi na switsotswana.

Ndlela yo Sungula Vurimi bya Organic

Murimi loyi a lavaka kuhumelerisa swibyariwa swa organic ufanele a tiva leswi landzelaka:
Xana ku languteriwe yini eka murimi wa organic?
Hiswihi switirhisiwa leswinga pfumeleriwa kumbe ku aleriwa eka vurimi bya organic.
Hiwahi matirhelo ya vurimi lawa ya tirhisiwaka eka vurimi bya organic naswona hiko kwalaho ka yini.
Xana u tsarisa njhani/ kukuma xitifikheti tani hi murimi wa organic.
Xana uta xavisa njhani/kwihi swirimiwa swa organic.
Murimi wa organic ufanele kusungula a kuma maphepha lawa yangana milawu leyintshwa yava South African organic laha se angata teka xiboho xakuva a kuma xitifikheti xakuva muvimi wa organic kumbe arima hiku tirhisa swilo swa organic. Xitifikheti xinga endliwa hivaka Afrisco, nhlangano wa Afrika Dzonga lowu nyikaka xitifiketi xa organic lava tiyisisiweke ehansi ka swipimelo swa IFOAM (International Federation of Organic Agricultural Movements). Kuna ntsengo lowu hakeriwaka na mukamberi loyi angata endla vukamberi lembe rinwana na rinwana. Varimi lava vakumaka xitifikheti xa organic vakuma nomboro ya vutitsarisi kusuka eka nhlangano lowu naswona vanga xavisa swixavisiwa swa vona ehansi ka mfungho wa nhlangano lowu.
Hindlela yoleyo, vasirheleriwile kuya hi nawu xikanwe nova vatsarisiwile tani hi varimi va organic. Murimi anga fanelangi kuva a tiyisisa purasi ra yena hinkwaro kuva riva organic kumbe swibyariwa swakwe hinkwaswo, kambe kufanele kuva na kuhambana eka leswinga tiyisisiwa kuva organic na leswinga tiyisisiwangiki.
Kuna nkarhi wokarhi wo hundza emasunguleni ya vurimi bya organic. I nkarhi lowu switekaka wona ku cinca kusuka eka vurimi bya ntolovelo kuya eka vurimi bya organic naswona leswi swivikiwa kahle kuya hi swipimelo swa organic. Nkarhi lowu waku hundza kuva malembe yambirhi eka swibyariwa swa lembe na lembe swofana na matsavu kasi kuva malembe yanharhu eka swibyariwa leswi tekaka nkarhi woleha kufana na mihandzu na misinya ya madiriva.

Translated by Ike Ngobeni