Bolemi bja manyoro ke tshepedišo ya hlago ya go diriša mekgwa ye mebotse ya bolemi go kaonafatša maphelo a mmu, go šireletša tikologo le go netefatša maphelo a batho. Balemi ba diriša mekgwa ya bolemi ya setšo ya sebjalebjale e be ba e kopanya le dinyakišišo tša go netefatša gore go ba le tekatekano mo tshepedišong ya tša hlago. Bolemi bja manyoro go ra gore o šomiša manyoro a tlhago le mekgwa ye botse ya tikologo.
Ga go na menontšha ya dikhemikhale goba dibolayangwang le dibolayasenyi tše dumeletšwego. Go lema ga dibodi bo ikemišeditše go hlama tikologo ye e hlwekilego, dijo tše itekanetšego tša bareki. Ge e le gore tikologo yeo ditšweletšwa tša temo di bjalwago e hlwekile, setšweletšwa se hlwa se lokilego le bareki bat la phela gabotse, ba ba le tshepedišo ya mašole a mmele ye kaone. Bolemi bja manyoro bo fapana le ba payolotši le mokgwa wa ka mehla wa go lema.
Bolemi bja payolotši ke ba tikologo ye botse gomme, ge go kgonega, go dirišwa menontšha ya dibodi, eupša balemi ba bangwe ba na le go oketša ka naetrotšene (N) go mmung go kaonafatša maphelo a mmu.
Monontšha o na le go ba wa setlogo sa dikhemikhale. Mokgwa wa ka mehla wa go lema ke ge mekgwa ya temo e šomiwa yeo e maikemišetšo e lego fela go hwetša poelo ya godimo ka mo go kgonagalago. Ge dibolayangwang, dibolayakhunkhwane le menontšha di dirišwago kudu gomme mohuta wo tee fela o a bjalwa, e bitšwa mokgwa wa ka mehla wa go lema.
Bolemi Bja Tlhago ke Eng?
Ka bolemi bja manyora, dibjalo tša go fapana di bjalwa mmogo go bopa mehuta ya go fapana (bio = bophelo, = mehutahuta ya go fapana.) Motšweletši wa manyora o swanetše go ba le mehuta ye e fapanego ya diphedinyana tše nnyane ka moo go kgonegago mo polaseng ya gagwe - mehutahuta ya Dikhunkhwane, dinonyana, dibatana tše nnyane le diamušile le mehuta ye mentši ya dibjalo.
Ge tshepedišo ye - ye bitšwa tikologo - e sa lekalekana gomme go na le mohuta wo tee fela wa diphoofolo e ka ba hloriša. Go fa mohlala, ge maribiši a tlošitšwe mo polaseng, magotlwana a ka ba hlorišo ka ge go se na le dibatana tša tlhago go a laola.
Mehlala wa tšhomišo ya bolemi bja monyora ke phetošopšalo (go se bjale sebjalo sa go swana ngwaga wo mongwe le wo mongwe mo mmung wo tee), pšalo ya dibjalo tše di itšego le matšoba ao a goketšago dibatana tša payolotši (dikhunkhwane tšeo di jago disenyi) le tirišo ya dibolayasenyi tša tlhago go lwantšha malwetši le disenyi.
Go Thoma Bolemi bja Tlhago
Mubvelezi ane avha atshi khou ṱoḓa u bveledza zwimela zwine zwa vha zwi sa khou shumisa mishonga ya tshithu u fanela uvha na nḓivho ya zwi tevhelaho:
Hu vha ho lavhelelwa mini?
Ndi zwifhio zwishumiswa zwine zwa tendelwa nahone ndi ngani?
Ndi dzi fhio nḓila dza zwa vhulimi dzine dza fanela u shumiswa na hone ndi ngani?
U nwalisa ngafhi? Uri u kone uvha mubveledzi.
Hani/u vhambadza ngafhi.
Rabulasi u fanela u wana khophi ya mulayo muswa wa Afrika Tshipembe a kona ha u dzhia tsheo ya uri u khou ṱoḓa u ḓi nwalisa kana u khou sokou tou ṱoḓa u lima fhedzi naa. Ṱhanziela ya hone i itwa nga vha Afrisco, ndi muraḓo wa Afrika Tshipembe wa ufha ṱhanziela fhasi ha vha IFOAM (International Federation of Organic Agricultural Movements). Huna mbadelo dzine dza badeliwa ha kona uvha na vhaṱoli vhane vha do ita vha tshi ḓa u ṱola. Vha ḓo kona ha u fhiwa na nomboro ya u ḓi nwalisa ubva kha vha tshiimiswa tsha ufha dzi ṱhanzilea, ubva hafho vha nga kona u rengisa zwithu zwavho.
Mubveledzi ha faneli u tou nwalisa bulasi yawe yoṱhe na hone ha faneli u wana ṱhanziela ya zwimela zwoṱhe fhedzi hu fanela uvha na zwithu zwine zwa sumbedza uri hezwi zwi mulayoni hezwi azwiho mulayoni.
Huna tshifhinga tshine tsha tiwa tsha u thoma u lima. Ndi tshifhinga tshine na kona ubva kha zwi sihoho mulayoni na zwire mulayoni nahone zwi itwa hu tshi khou tevhedzwa minwe milayo. Tshifhinga hetshi ndi minwaha mivhili ubva kha zwimela zwa khalanwaha sa miroho na minwaha miraru sa miri yo no nga mitshelo na miṱokola.
Translated by Lebogang Sewela