Zwithu zwa nga nnda, mishonga na zwa u tshila zwa tshimela, u fana na muya, zwi vha zwi tshi khou tutuwedziwa nga muya. Muya ndi yone ndila ine zwimela zwa wana muya ngazwo uri zwi kone u bveledza carbohydrates, zwithu zwo omaho nau dala, na madi na u fema.
Vhunzhi ha zwimela zwi ya hula zwa tshila na mutsho une wa vha 0°C uya kha 50°C fhedzi kha tshimela tshinwe na tshinwe, u fhambana ha mutsho zwi disa u fhambana ha u aluwa na zwine zwa do bveledziwa.
Mutsho wo Dzikaho na Mutsho wa u Dudela kha Zwimela
Mutsho wo fholaho wa zwimela hu vha ho katelwa khavhishi, carrots, beetroot, lettuce, spinach, mapiere na nyala. Hezwi zwimela zwihula zwa vha zwavhudi ubva kha mutsho wa 15ºC uya kha 18ºC.Mutsho wa u dudela u vha kha zwimela zwine zwa nga nawa, pumpkins, squashes, cucumbers, ndabula, mavhele na matamatisi zwine zwa hula zwa vha zwavhudi kha mutsho une wa vha 18ºC uya kha 27ºC.
Hezwi zwine zwa vhidziwa mutsho wa 'cardinal' (wa fhasi une wa kondeleleya, uya kona u nanga, u ya kondelelela nga maanda) uya fhambana uya kha zwimela zwi tshi khou dihula.
Kha nyimelo ya musi ho dzika, zwi vha zwavhudi uri u kone u divha duvha line wa nga kona u tavha ngalo uri tshimela tshi kone u hula zwavhudi kha mutsho une wa vha wa vhudi.
Mutsho na Malwadze
Mutsho wa muyani wo tanganana u dzhena muya,u thaba muyani, ndi zwone zwine kanzhi zwa disa malwadze kha zwimela fhedzi kha dzinwe nyimelo zwi ya vhuyedza.Inwe tsumbo ndi vhulwadze ha greening disease, vhulwadze ha tshitshili, kha citrus. Ndi vhuthada vhuhulwane kha vundu la Limpopo na mpumalanga, fhedzi avhuho Western Cape na Eastern Cape. Zwikhokhonono zwine zwa vha uri zwo hwala hovhu vhulwadze zwa dovha zwa vha zwi tshi khou vhu phadaladza zwi ya balelwa u tshila fhethu hune havha uri hu ya fhisa, nahone zwi vhonala uri mufhiso hoyu, na muya wo omaho wa Western Cape na Eastern Cape, ndi wone wo itaho uri hu sa vhe na vhulwadze ha greening disease kha hovho vhupo.
Mvula na Mutsho
Mutsho wapo na dzi khalanwaha dza musi hu tshi khou na mvula ndi zwone zwine zwa thusa kha u kona u ta tshimela. Sa tsumbo, dzi ndirivhe dzi ya vha na zwivhungu zwine zwa takuwa zwine zwa amba uri ndirivhe dzi fanela u tavhiwa fhethu hune havha uri ahuna mvula dzine dza vha uri dzo kalula kana fhethu hune ha vha na dzi mvula dza tshilimo.Zwimela zwine zwa funa fhethu hune ha rothola u fana na, sa tsumbo maafukhada, guava, litchi, manngo, passion fruit, papawe na tshienge, azwi faneli u hula fhethu hune murotho wahone wo kalulesa.
Kha mzduvha 180 hune ha vha na mutsho wa duvha na duvha, zwine zwa vha zwo no yesa nntha 18ºC na dzi mvula dzine dza vha uri dzi fhasi uri hu kone u vha na u bvelela ha mutshelo.
Mutsho na Vhundeme ha Tshimela
Tshinwe tshifhinga mutsho ure fhasi unga khakhisa u bvelela ha tshimela. Zwine zwa vha zwo fara swigiri nga maanda u fana na beet zwi ya bala uri u fhungudze mutsho musi i tshi vho hula. Zwine zwa fana na musi tshifhinga tsha u hula tshi sa tou vha tshilapfu zwine zwa sia zwi songo lapfesa kha u nga kona u bveledza swigiri.U hula na tshifhinga tsha musi huna mufhiso wo kalulaho zwi ya thusa kha zwimela zwine zwa funa mutsho une wa fhisa. Mavhele atoda khalanwaha ndapfu, fhedzi ho do vha na tshaka dzine dza sa tode khalanwaha ndapfu.
Mutsho na u Takuwa ha Mbeu
Huna mutsho une wa vha uri wo linganela, na mutsho wo fhambanaho, dzine dza takuwa zwavhudi ndi dza tshifhinga tshituku, hu ya kona uvha na tshifhnga tshine mbeu ya do kona u ela ngatsho.Hoyu mutsho na wone uya fhambana uya nga fhethu na tshimela na lushaka lwa hone.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe