Milayo ya dzi Ngoma dza Basotho

Ngoma dza vhanna vha Basotho

©Dr Peter Magubane

Musi vha kereke vha saathu disa zwikolo, ho vha na pfunzo nga tshifhinga tsha dzi ngoma, zwi tshi khou vha thusa kha uvha vhanna vhukuma. Vha dzi kereke vha tshi da vha mbo di zwi hanisa zwa dzi ngoma zwa vha zwi songo tsha dalesa, zwo sala kha tshitshavha tsha vha Tlokoa dzi thavhani.

Nga kha minwaha i tevhelaho zwa vhuya nga huhulu nahone vhathu vhanzhi namusi vho ya ngomani. Lwa minwaha vhasathu ya ngomani vhathannga vho vha vha tshi pfa zwa ngoma zwi zswa ndeme vhukuma na uri wa sa ya u nga si dzhiiwe sa munna- nna kha tshitshavha vha ya balelwa na kha minwe ya mishumo uvha zwipida zwayo nga mulandu wa usa ya ngomani.

Ho vha hu tshi vha na zwimangadzo zwinzhi zwe zwa vha zwi tshi tingeledza ngoma, dzine dzo vha dzi tshiitea kha lodge (Mophato) ine ya vha yo fhatiwa fhethu hune havha uri ho khethea dzi thavhani, vhathannga vho vha vha sa divhi zwine zwa itwa hanengei. Mophato yo vha i tshi vulwa nga vhadivhi nahone ya vha hone lwa minwaha miraru: vhabebi na mashaka vho vha vha tshitangana ha vha hu tshi khou nwiwa halwa na u pembela.

Vhukati ha vhusiku vho vha vha tshi kona u iswa hune ha vha uri ho tumbuliwa hone Mophato. Nga matsheloni muthanga munwe na munwe ono vhewa fhethu hune havha hawe hune a do kona ha u fumbiswa nga vhanna vhane vha vha uri vho pfumbudziwa, vhane vha tevhela zwothe zwine zwa itwa ngomani.

Musi zwa u fumbisa zwo no fhela vhathannga vha ya litshiwa thavhani uri vha fhole. Nga murahu ha tshifhinga, huya da tshigodelo tsho dala nga mushonga, tshiitwa nga mapfura a butter o gotshiwa zwo tanganiswa huna mishonga ya maanda ine yavha uri yo itwa nga tshimela tsha leshoma, vha fhiwa uri vha zwinwe, u fhungudza vhutungu.

Lwa minwedzi miraru vha vha vha tshi khou gudiswa dzi nyimbo, mitshino, divhazwakale na kutshelele, ho katelwa na matshilisano, vhuthu, tshivhindi, u ditukufhadza, u fulufhedzea na u thonifha vhabebi na mahosi. Ha gudiswa na zwa nzeo hu tshi kho shavhisa udi dzhenisa kha zwa vhupfe.

U kondelela ha muvhii zwo vha zwi tshi lingiwa nga u gidimiswa na thavha, na u kona u kondelela lwa nama ngau vuswa nga madautsha u tshi khou imbiswa dzi nyimbo na mitshino na u fhindula dzi mbudziso. Vho vha vha sa lali tshifhinga tshilapfu, nahone nga nguvho nnthihi, ngoma dzi vha vhuria, hune havha hu tshi khou rothola.

Duvha lavho la u fhedzisa line ngoma ya vha i tshi khou swa vho vha vha tshi kwasha dzi khali dzavho dza u bikela vha fhedza vha fhisa Mophato, zwine zwa vha zwi tshi khou sumbedza u fhela ha ngoma. Ngoma hedzi dzo vha dzi tshi tanganedzwa nga khosi huna mushumo muhulwane.

Ngoma dza vhafumakadzi vha Basotho

©Dr Peter Magubane

Vhasidzana vha Basotho vhane vha vha na minwaha ya 15 uya kha 20 vha ya iswa ngomani: nyimelo yahone ivha isa tou vhavha u fana na ya vhathannga, fhedzi mushumo wayo wo vha u muthihi, u ita mushumo une wa do isa vhasidzana kha vhufumakadzi. Zwo vha zwi tshi tamisa, naho zwo vha zwi sa mangadzi, ngauri hu vha hu zwithu zwine zwa vha zwi tshi khou tutuwedza mbebo.

Kha dzinwe nyimelo mufumakadzi asa bebiho ane avha uri ha ngo ya ngomani munna wawe anga mudzhia amu isa ngomani. Namusi dzi ngoma dzina zwithu zwine zwa vha uri zwina maanda zwiswa, zwo vhofhiwa nga zwithu zwine zwa vha zwo difunga kha u shumisa sa tshiga tsha u talusa mvumbo ya Basotho na vhuvha ha Afrika.

Naho zwi tshi khou tevhela maitele akale, vha ya kona na u tanganedza zwithu zwiswa zwa tshi zwino. Zwinwe zwa zwino ndi zwauri ngoma dza zwino dzi vho itwa lwa tshifhinga tshituku u fhira kale, naho huna uri milongo i dzula i sa shanduki.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe