Logo ntswa yo vha hone hafhu Eastern cape nga dzi 25 Ṱhafamuhwe 1996. I thoma nga mathomo a muvhala mudala na motto ine yavha i tshi khou ri u bvelela nga kha vhuthihi. Tshithu tshihulwane vhukuma ndi tshi khopha tsha cape, tshine tsha vha tshi tshi khou sumbedza u konḓelela na uvha na maanḓa, ina maluvha mararu ane avha tshi khou bva kha tsinde ḽithihi ine ya vha i tshi khou sumbedza u farana kha vunḓu ḽine ha vha na tshaka tharu dzine dza dzula henengei.
Kha lunwe lurumbu lwa tshikhopha huna dzi flanks tsuku, dzine dza vha dzi tshi khou sumbedza mavu. Nga fhasi ha tshikhopha huna magabelo madala ane a vha tshi khou sumbedza maḓi ane avha Eastern cape. Kha crest ndi ḓuvha, hu tshi khou sumbedziwa vhupo ho ḓalaho na mutsho une wa wanala henefho.
U sumbedza zwithu zwine zwa vha zwone na vhukonani ha vhathu. Na u ḓa hafhu ha zwithu zwiswa na vhumatshelo ho tshenaho na u bvelelala na zwishumiswa. Nga fhasi ha ḓuvha na maganḓisi a Didingwe, ine ya vha tsumbo ya maanḓa na u konḓelela na zwithu zwa vhufa zwa vunḓu. Madidingwe a dzhiiwa sa zwithu zwine zwa kona u konḓelela, na u mona na Afrika tshipembe na tsumbo ya maanḓa..
Zwo tikaho tshiga ndi dzi eland mbili, zwine zwa tou vha zwihulwanesa kha phukha dza luvhilo dzine dzo ḓala vhukuma u mona na ḽoṱhe ḽa Eastern cape. Kha lushaka lwa zwi Bushmen dzi eland dzo vha dzi tshi dzhiiwa sa tshithu tshihulwane kha mvelo yavho. Dza tshinna dzi dovha hafhu dza sumbedza u ḓala.
Tshiga tsha Tshipuka - Eland (Taurotragus oryx)
Eland iya kona u ḓipalela zwiḽiwa hune iya kona u vhonala i tshi khou ḽa zwimela uya nga u fhambana hazwo. I sumbedza i tshi funa u dzula fhethu hune havha uri ho ita mahatsi na ḓaka. Inga kona u tshila arali hu sina maḓi lwa tshifhinga tshilapfu ngauri maḓi i a wana khamitshelo ine ya vha i tshi khou iḽa., nga maanḓa gemsbok cucumbers na Tsama melons.
I dovha ya ḽa nga maanḓa hu vhusiku ya wana marotha a maḓi ngauri iya kona u dzula tsini na tshimela tsho thabaho. Dzi tshimbila nga danga nahone dzi ya kona u tsreledza vhana vhadzo kha dzi phondi nga u itela vhana ha u dzula. Arali dza nga tshuwiswa nga dzi phondi dzi ya ita mukaṋo une ha vha ho tinga dza tshinna, dza tsadzi na vhana dzi nga ngomu.
Khulwane dza tshinna a dzina vhuḓilangi, ngauri dzi ya kona u tshimbila dzi tshi khou ya kule dzi tshi khou ya u pala zwiḽiwa. Dzi na u ita dzi tshilwela dza tsadzi. Ya tsadzi iya ḓi hwala lwa minwedzi ya ṱahe, vhana vha ya kona u gidima nga murahu ha dzi awara vho bebiwa.
Tswayo ya Luvha - Cape Aloe (Aloe ferox)
Tshikhopha ndi tshithu tsha mvelo tsha Afrika Tshipembe. Tshi dovha hafhu tsha ḓivhiwa nga usa ḓifha hatsho. Tsho no kaṋiwa tshi tshi khou shumiswa sa mushonga lwa minwaha ya 200 yo fhelaho. Maḓi ahone aḓivhelwa u kona vhukuma u kulumaga kha vhathu nga ngomu.
Unga i shumisa hafhu sa mushonga wa u kona u kulumaga mala. Sa kha zwinwe zwimela zwine zwa kona u lafha, tshikhopha tshi dovha hafhu tsha vha na dzinwe mbuyelo. Vho rasaitsi vho sumbedza uri maḓi ahone aya kona aya lafha wo zwimba, angedza he wa huvhala hone. I dovha ya sumbedza uvha na antiviral, antibacterial na zwithu zwa antifungal.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe